Gulîstan Gulmuş

 

AMED - Ekolojîst Melîs Tantan diyar kir ku projeya kana qûmê ya li gundê Hûsikan hatiye destpêkirin yek ji wan cihên li Kurdistanê ye ku bi polîtîkayên şerê taybet hewl tê dayîn bê tinekirin û li gelek herêmên Kurdistanê projeyên bi heman rengî dewam dikin û bi têkoşînê dikarin pêşî li qirkirina ku tê kirin bê girtin.

 

Li gundê Hûsikan  ê navçeya Amed a Çinarê  projeya kana qûmê ya Kalyon Înşaat dibe sedema bertekên gundiyan. Di 24’ê Adarê de gundiyan li dijî şîrketa ku li herêma Girgeverê dest bi birîna darên di binê çem de kir, nerazîbûn nîşan dan. Jinên ku di çalakiyê de rastî tundiya fizîkî û psîkolojîk a cendirmeyan hatin, xwestin bi rêya JINNEWS'ê dengê xwe bigihînin raya giştî.

 

Hevberdevka Komîsyona Ekolojî, Çandinî û Mafên Ajalan a Partiya Wekhevî û Demokrasiyê (DEM Partî) Melîs Tantan ku ji bo lêkolînê bike û di encamê de raporekê bigire li herêmê bû, der barê mijarê de nirxandin kir.

 

'Ajal wê nikaribin li wir biçêrin'

 

Melîs Tantan diyar kir ku Şîrketa Oyak a ku ewil dixwest kana qûmê çêbike, berê jî xwestibû heman projeyê li Qerejdagê pêk bîne. Melîs Tantan, anî ziman ku şîrketê der barê projeya ku di sala 2021'ê de dest pê kiriye agahî nedaye gel û got, "Roja borî fîrmaya ji bo nimûneyê bigire hat gund û bi îtîraza gundiyan, cendirmeyan gundî bi gulebarankirina ber bi hewa ve tirsand. Bi rastî jî cendirme hewl dide bitirsîne û herî zêde jî gundiyên li gundên çiya lê hene dixwaze bitirsîne." Erdê li binê gund ku herî zêde ji malan 185 metre dûre, çiyayê li wêderê dê bi dînamîtan were teqandin. Ax û nebatên Karacadağê pir bi nirxin, ji ber vê yekê ew der bi rastî jî cihekî bi taybetmendiyên xwe tê zanîne. Dema ku ew çiya were teqandin û kevir ji wir bên derxisitn, ajal wê nikaribin li wir biçêrin."

 

'Ev dibe tiştekî ku tevahiya erdnîgariyê hilweşîne'

 

Melîs Tantan bal kişand ku gundê Hûsikan gundekî dîrokî yê 300 salî ye û bal kişand ser girîngiya gund ji ber ku hem dîrokî ye û hem jî ji ber ku ev ax çavkaniya debarê ye.  Melîs Tantan bi bîr xist ku beriya niha jî ji ber heman sedemên polîtîkayên şerê taybet li Kurdistanê qirkirina ekolojîk pêk hatibû û got, "Dema em li Oyak Çîmento dinêrin, ew jî şîrketeke qismî xebatên vejandina Çemê Êlihê dike. Li Çemê Êlihê binêrin, ew der jî cihekî ku kefa reş lê heye û vediguheriye kaniyeke foseptîk a reş. Her cure, masî  giya û ajalên avî gav bi gav ber bi tunebûnê ve diçin. Duh gundên Sason û Pasûrê li dijî projeya HES'ê ya li ser Çemê Zorî tê çêkirin nerazîbûn nîşan dabûn. Dema mirov lê dinêre, ew Çemê Batmanê û Dîcleyê xwedî dike ye. Pirsgirêka wêrankirina tevahiya Deşta Dîcleyê ku belkî ji Hesenkêfê dest pê kiriye, dibe tiştekî ku ne tenê bi avê ve, ne tenê bi çiyayan ve sînordar be, bi rastî jî tevahiya erdnîgariyê wêran dike û hin şîrket jî ji van berpirsyar in. "Ew binesazî yek ji wan e."

 

 

Herêmên ku ji bo wêrankirinê hatine hedefgirtin

 

Melîs Tantan, anî ziman pirojeyên her cihî talan dikin hatine pêşxistin, rawestandina projeya li gundê Hûsikan dê ji gelek aliyan ve bi fêde be û got, "Berê jî li heman herêmê projeya çêkirina santrala bayê hebû, lê ev proje hat betalkirin. Ji ber ku ev proje hat guhertin, bi îhtîmaleke mezin ev proje dibe ku hatibe betalkirin. Bêyî ku sedemek hebe, pir eşkere ye ku tê armanckirin ev herêm bê tunekirin. Ji ber vê yekê gelek helwestên dijber hene. Di vî warî de bi nirx û bi qîmet in. Pêwîst e bi berdewamî ev  proje bên şopandin. Pêwîst e roj bi roj hemû veberhênanên enerjî, maden, avakirin û pîşesazî yên li herêmê bên şopandin, agahiyên wekî kê kîjan projeyê çêkiriye, kengê û heta çi astê ketiye meriyetê û li ser malpera Mapeg a Wezareta Jîngeh û Guhertina Avhewayê ji gelê herêmê re bê pêşkêşkirin."

 

 

'Em dikarin bi têkoşînê pêşî li van bigirin'

 

Melîs Tantan bal kişand ser pêwîstiya berdewamkirina têkoşîneke rêxistinî, siyasî û hiqûqî ya li dijî qirkirina ekolojîk û wiha got: "Di warê erdnîgarî de, hema bêje li her cihî bi hev re li dijî qirkirina ekolojîk divê bi hev re têkoşîn bê dayîn, lê tenê bi daxuyaniyên çapemeniyê yan jî tenê bi eşkerekirina rewşê ev naçe serî. Pêwîste li ser esasê muxalefeteke rast em vana bi berfirehî û ne dereng bikin. Me gelek tişt winda kir, Kurdistan erdnîgariyek e. Me gelek tişt winda kirin, lê em dikarin bi berdewamkirina têkoşînê pêşî li qirkirinê bigrinin bêyî ku me bêhrtir winda bikin."