Rengîn Azîzoglu

 

DÊRSIM - Cigêrayox Netîce Altune dîyar kerde ke Kirmanckî bi xetereyê çinbîyayîşî dir rî bi rî ya û wina va: "Eke perwerdeyê ziwanê maye çin bo, ma nêeşkenê musayîşê ziwan, ziwan bixelisnê. Ganî bilezgînî perwerdeyê bi ziwanê maye bibo."

 

Goreyê raporê ziwanê ke UNESCOYî weşênayo ameyo dîyarkerdene ke ziwanê Kirmanckî bi xetereyî dir ameyo rî bi rî û kesê ke nê ziwanî qisey kenê kêm bîyê. Cigêrayox Netîce Altune da zanayîş ke lehçeyê Kurdî yê Kirmancî û Kirmanckî, bi xetereyî dir rî bi rî yê û wina va: "Domanê ke nameyê înan Kurdî yê, kurdî nêzanê. Wexto ke ma şonê dewe domanê ke Kirmanckî qisey nêkenê estê. Eke tena kal û pîr ziwan qisey bikerê no xetere yo. Wexto ke kal û pîr bimirê do no ziwan zî biqedo."

 

'Seba xelisnayîşê ziwan statu lazim o'

 

Netîceye bale ante serê problemê ziwan û wina va: "Yewbînan nêfamkerdene, bi tirkî dewamkerdene, asîmîlasyon tewr keno lezgîn. Derheqê nê de xebatê standardîzasyonê koma xebate ya Vate esta. No het ra tay bo zî averşîyayîşêke virazîya. Versiyonêke standartî wendegehan de ame xebitnayene û wendekarî ameyî sewîyeya ke yewbînan fam bikerî. Xêrcê nê zî seba xelisnayîşê ziwan statu lazim o. Ganî bireso statuyêke. Ganî perwerde bi ziwanê maye bibo. Eke perwerde nêbo ma bi musnayîşê ziwan nêelkenê ziwan bixelisnê. Ma do merdişê ci tay hêdî bikerê."

 

'Ziwanê ma seba kontrolkerdene mezgê ma yeno xebityayene'

 

Netîceye da zanayîş ke dewan de bi lez Tirkîbîyayîş esto û wina va: "Tesîrê asîmîlasyonî zaf zêde yo. Keyeyî bi musayîşê ziwan ê seba domananê xo tersenê. Ganî dewlete seba ziwanê maye bixelisîyê û weşik bêro ramojnayîş, reklaman bikerî û nê weşîkî domanan rê ramojnê. Seba nê zî hêzêke rêxistinkerdene lazim o. Ma dewletî seba çi estê? Ziwanê ma seba mezgê ma kontrol bikero esto. TRT Kurdî de ziwan çarçeweya îdeolojik de yeno dayene. Domanê ke temaşe kenê tay rast, tay şaş musnenê. Tena uca de Kurdî hacetêke yo. Ma nê wazenê. Ziwanê ma parçeyêke kulturêma yo û ma wazenê cuya xo wina dewam bikerî."

 

Netîceye dewam de zî da zanayîş ke hewldayîşê cukerdişê ziwan ê dewlete xoser zî sey xoverdayîşêk sivîl vînena û va ganî ê bi xo dir şer bikerî û va no ziwan girêdayîşê ci bi şarê ey dir û kulturê ey dir o.

 

'Domanî eynî wextî de eşkenê xeylê ziwanan bimusê'

 

Netîceye nuqtaya ziwan de tewsîyeyê çareserî yê dinya de ameyê tewsîyekerdene zî pare kerde û va: "Vera ke ma ziwanê Îngîlîzî sey ziwanê diyîn qebul bikerê, gerek ma ziwanê şarê cîrananê xo sey ziwanê diyîn qebul bikerî. Yanê cîranê ma yê Ereb ê, ganî ma ziwanê înan sey ê diyîn ê îngîlîzî zî yê hîrên qebul bikerê. Ganî wina seba domanan perwerde bêro dayene. Seba pêro ziwan bi erj ê û bêrê musnayene. Bi no hewa pêro ziwanî têduşt  eşken bêrê cukerdene. Domanî eynî wextî de eşkenê xeylê ziwanan pîya bimusê û heqê perwerdeyê bi ziwanê maye tewr sereyîn bi ziwanê maye tewr sereyîn merdimayî yo. Ganî ez seba domanê mi bi ziwaê xo perwerde bivîno têkoşîn bikerî."