Gulîstan Gulmuş

 

AMED - Lingê çapemenîyê yê polîtîkayê şerî gam bi game pê yenê. Seba kesê ke Fîlîstînî de dinyaya xo bedelnayî, çalakîyê protestokerdişî pê yenê la koçberê sûrîyeyijî yê ke şer vera Tirkîya de bi ca bîyî, yenê qewernayîş. Nakokîya çapemenîya komelkî her ke şina pîl bena û nîjadperestî zî pîl beno.

 

Wexto ke şer yeno vatiş Rojhelatê Mîyanênî yeno vîrê merdimi. Rojhelatê Mîyanênî her wextî bîyo hedefe îqtîdaran, şer, qirkerdiş û qetlîaman rê bîyo ware û seserra 21ine de zî yeno hedefgirewtiş. Şerê Rojhelatê Mîyanênî hema hema cuye çinî keno. Heto bîn ra hetê ke vanê ma teberê nê şerî de yê, na rewşe senî ercnenê? Koçberê ke şer vera remenê û welatê bînan de bi ca benê, welatê bînan de bi caardişê cîya reyde yenê rî bi rî. 

 

Xoresnayîşê nê pratîkê somutî zehmet nîyo. Çapemenî û çapemenîya komelkî ke bîyo hêzê yewine yê dinya, şer û kesê ke şer ra remenê senê yeno dîyîş, nizdîbîyayîşêk senî yeno mojnayîş? 

 

Nizdîbîyayîşê nîjadperestî 

 

Sûrîye de serra 2011î de şero ke ame ciwîyayîş vera bi hezaran kurdî, erebî herra xo terk kerdî. Sere de Tirkîya, koçê welatê cîran yê Ewropa, Amerîkaye zî kerdî. La babeta koçberan ya ke bi sûrîyeyijan ame rojeve açarîya nefret û nîjadperestî. Bi taybetî Tirkîya de bi vatişê ‘ma nanê xo ra bîyî’, ‘agêrêne çolê xo’, ‘şima kam ci sergoye ra ameyî şêrê uca’, ‘herinda ke welat bipawê ameyî tîya’ nîjadperestî û nefret serê platformê çapemenîya komelkî de propaganda awan kerdî.

 

Nizdîbîyayîşê nêtêduştî 

 

Çapemenîya dijîtal her raşteyê cuye de tesîrê girseyî keno têgêrayîş, bi taybetî sey haletê îdeolojîk ê îqtîdarî nêtêduştî keno û hetê çapemenîya hetgire ra zî seba nefrete hemverê koçberan bêro pîlkerdiş yeno şuxilnayîş. Sernameyê cîyakarî ke vejîyayî manşetan, bi vatişê ke yenê weçînayîş girseyan ver bi nefrete ra beno. Tabî qet şik çin o ke nefret tena serê sernameyê ‘koçberîye’ nêvindeno. Bi vatişê sey ‘herra xo verdayî û remayî’ nizdîyê sûrîyeyijan benê û bi vatişê sey ‘ê meymanê ma yê’ nizdîyê ukraynayijan benê. No zî mojneno ke babete koçber nê, nasname ya. 

 

Tesîrêk ke girseyan ver bi nefretî ra beno virazîyeno çî yo?

 

Çapemenîya dîjîtale de fenomenê ke bi operasyonan eleqe ancenê serê xo est ê. Bi vatişê îronîk girseyêk awan kenê û pratîkê ke hîsê nefretî yê nê girseyan pîl kenê nîşan danê. Fenomenê ke wina kenê na rewşe açarnenê bazirganîye û bi nê çîyî pere qenzenc kenê. Kişta înan de sîyasîyê ke girseyan nizdîyê xo vînenê, tesîrêk pîl serê înan de kenê. Sîyasîyê wayîrê zîhnîyetê ulkucîye, bi girseya ke xîtabê înan keno nefret enjekte kenê û vatişê sey ‘ma do înan hemeyan tepîya bişirawê’ şuxilnenê.

 

Şerê Fîlîstînî ame destpêkerdiş senîn ame pêşwazîkerdiş? 

 

Hamasî 7ê teşrîna verêne 2023ine de hêrîşê Israîlî kerd û dima ra şero ke ame destpêkerdiş, dewam kerd. Hem cuye, hem zî çapemenîya dîjîtale de zincîrê paştdayîşî ame awankerdiş. Çapemenîya dijitale de her roje semedê no şer peynî bibo, parekerdişî ameyî kerdiş. Semedo ke şer bêro vindarnayîş, bernameyê bi amancê paştdayîşî ameyî kerdiş û nê bernameyan tesîr serê girseyan kerd. La hemverê şerî de 2011ine de Sûrîye ame destpêkerdiş û hema dewam keno, bi hezaran kesî dinyaya xo bedelnayî û bi sehezaran koçber bîyî, eynî hîsgêrî nêameye mojnayîş. Hêrişê rêxistinê cîhadîstî de paştdayîş nêame mojnayîş. Eks ci yê ke kewtî rayîrê koçberî terkê mergî ameyî kerdiş û merg meşrû ame vînayîş. 

 

Eynî rewşe la nêzdîbîyayîşê cîya 

 

Çapemenîya dîjîtalî de sey çeko tewr xurt yeno nasnayîş de nêzdîbîyayîşê hemverê nê her di şer û nê her di herêman cîya bî. Çapemenîya dîjîtalî ke bi serran o hemverê surîyeyijan nêzdîbîyayîşê nefretî yenê parekerdiş, semedê Fîlîstînî parekerdişê paştdayîşî yenê weşênayîş. Rojê vîyarte de cinîyêke surîyeyije persêke şarê Tirkîya re kerd û balêke pîl ante. Cinîya ke bi îdiayê roja koçber bîya ‘bê pere’ ciwîyena, ameye lînçkerdiş, dîyar kerd ke girseyê tîya semedê fîlîstînijan bermenê û rewşa koçberbîyayîşêk de do eynî nêzdîbîyayîşî semedê înan zî bimojnê. Serê çapemenîya komelî îfadeyê şîdetê vatişî yê hemverê cinî nefret pîl kerd.