Şehrîban Aslan

 

ÊLIH - Endama OHDyî Sumeyye Gultekîne bale ant serê qetilkerdişê cinîyan ke zêde bîyo û vat: “Nê demê ke ma tede yê de têduştîya cinî û camêrdî çin o. Dişmenî est o. Polîtîkayê bêcezaverdayîşî û sewbîna semedo ke Pêkerdişê Stenbolî û qanûnê hûmara 6284 pê nînê, qirkerdişê cinîyan zî zêde bîyo.” 

 

Kurdistan û Tirkîya de qetilkerdişê cinîyan roj bi roje zêde beno û vera nê de tu tedbîrêk nîno girewtiş. Ekse ci kerdoxî bi bêcezaverdayîşî yenê xelatkerdiş. Vera nê qanûn û pêkerdişê hetê cinîyan zî raşte ra yenê wedaritiş. Serekomarê AKPyî Tayyîp Erdogan 20ê Adara 2021î de Pêkerdişê Stenbolî fesh kerd. Endama Komeleya Huqûqnasê Seba Azadîye (OHD) avûkat Sumeyye Gultekîne derheqê babete de qisey kerd.

 

‘Cinîbîyayîş beno sebebê qetilkerdişî’ 

 

Sumeyye wina vat: “Qetilkerdişê cinîyan roj bi roje zêde beno. Qetilkerdişê cinîyan resayo merheleya qirkerdişî. Serra 2023yî de 315 cinî ameyî qetilkerdiş. 248 cinî bi şikin dinyaya xo bedelnayî. Se ra 58ê cinîyan nîno zanayîş ke bi kam ci bahaneyî ameya qetilkerdiş. Se ra 70ê cinîyan zî semedo ke derheqê cuya înan de qerar dîyayo ameyî qetilkerdiş. Cinî cinîbîyayîşê xo vera yena qetilkerdiş.”

 

 ‘Huqûqê ma de ca nêdîyeno çekuya cînsîyetê komelî’ 

 

Sumeyye dewamê qiseykerdişê xo de nê çîyan ard ziwan: “Wextê AKPyî de dayeye qetilkerdişê cinîyan roj bi roje zêde bî. Polîtîka û vatişê dişmenîya vera cinîyan şîdetê serê cinîyan zêde kerd. No demo ke ma tede yê de têduştîya cinî û camêrdî çin o. Dişmenî est o. Polîtîkayê bêcezaverdayîşî û sewbîna semedo ke Pêkerdişê Stenbolê û qanûnê hûmara 6284 pê nînê qirkerdişê cinîyan zî zêde bîyo. Feshkerdişê Pêkerdişê Stenbolî zî netîceyê nê polîtîkayan de bî. Pêkerdiş 2021î de ame feshkerdiş. Qanûnê 6284î goreyê pêkerdişî hîna teng kerdî. Pêkerdiş ca dayêne xeylê çekuyan û mekanîzmayan. Nika qanûnê 6284î bi tena sereyê xo zêde bi tesîrin nîyo.”

 

‘Qirkerdişê cinîyan meşru kenê’ 

 

Sumeyye da zanayîş ke waştişê cinîyan yê seba tedbîrî bê bahane yenê redkerdiş û wina vat: “Semedo ke cinî çarçeweya qanûnê 6284î de nîna pawitiş û tedbir nînê girewtiş waştişê cinîyan yenê redkerdiş. Tena serra 2023yî de seba 28 cinîyan qerarê pawitişî ame dayîş. Eke 6284 raşt pê bi ameyêne do nê cinîyê ke ameyî qetilkerdiş ewro bi ciwîyayêne. Kiştişê cinîyan ra selahîyetdar berpirsîyar ê. Qerikerdişê cinîyan yeno meşrukerdiş.” 

 

‘Cinîyî pîya bi hêz ê’ 

 

Sumeyye qiseykerdişê xo wina qedênaye: “Nasnameyê cinîye her tim bi operasyonêk mecburî rejîmê qirkerdişî yeno kerdiş. Wazenê cinîyan bikerê koleyê keyeyî. Sey haletêk cînsî yena dîyîş. Keda cinîyan nîna dîyîş. Cinî yena qetilkerdiş la sebebê ci nîno tespîtkerdiş. Muhakemekerdişêk adilane çin o. Cezayê tesirin nêdîyenê kiştoxan. Nê prosesî de tewr zêde kar keweno serê milê cinîyan. Ganî cinîyî destkewtişan bipawê û serê payan de vinderê. Cinî pîya bi hêz ê.”