Elfazî Toral

 

STENBOL – Butçeya 2024î ya ke aşma kanûne de ame qebulkerdiş hema zî yena munaqaşekerdiş. Cinîyan dîyar kerd ke butçe û çime şer û çekan rê yenê cîyakerdiş. 

 

Butçeya serra 2024î bi îmzeya serekkomar Tayyîp Erdoganî 17ê teşrîna verêne ya 2023yî de pêşkêşê serekatîya meclîsî ameybî kerdiş. Butçeya ke şîyayîşê ci 11 trîlyon û 89 mîlyar lîra bî, ameyîşê ci zî 8 trîlyon û 437 mîlyar û 100 mîlyon ame eşkerakerdiş. Vengîya butçeye 2 trîyon û 6 mîlyar bî û misqal sey 6.4 ame eşkerakerdiş. Ameyîşê bace trîlyonêk 188,9 mîlyar, bacê sazîyan trîlyonêk û 275,7 mîlyar, bacê ercê daxilkerdişî zî trîlyonêk û 497.7 mîlyar, ê şuxilnayîşê taybet trîlyonêk û 403,9 mîlyar lîra, ameyîşê bîn ê bacan trîlyonêk û 41,5 mîlyar lîra û ameyîşê teberê bace zî trîlyonêk û 29.4 mîlyar ame dîyîş.

 

Butçe de cinî çinî bî 

 

Semedê ‘pawitiş û asayîşî’ trîlyonêk û 133 mîlyar û 500 mîlyon şîyayîş ame cîyakerdiş, seba perwerdeyî trîlyonêk û 615 mîlyar, seba weşîye trîlyonêk û 650 mîlyon, seba hetkarîyê komelî 497 mîlyar butçe ame birnayîş. Seba çinitişî 384 mîlyar ame plankerdiş. Îqtîdaro ke butçe şerî rê birna reyna cinîyan nêdî. 

 

Cinîyan derheqê babete de ercnayîş kerd. 

 

Butçe şino kam ca? 

 

Zeynep Engîntuça teqawîte da zanayîş ke pêvînayîşê butçeyî sey her serrî emser zî serê babetê ke îqtîdar dîyar kerdbî derbaz bî û vat: “Nîmeyê butçeyê ra zêde şerî ra ameyo birnayîş. Bi serran o wina yo. Butçe ne perwerdeyî û ne zî weşîye ra nîna birnayîş.” 

 

‘Ma do têkoşîn dewam bikerê’ 

 

Zeynepe wina dewam kerd: “Cinî butçe ra fêde nêgînê. TBMM de xeylê kesê ke zîhnîyetê camêrdî rê xizmet kenê, est ê. Bîyayîşê cinîyan ê TBMMyî de çinî beno. Nêwazenê cinî sîyaset bikera, berardiş bikera. Vanê wa cinî keyeyê xo de biba, tutanê xo weye bikera, camêrdan rê xizmet bikera. La ma do vera înan de têkoşîn bikerê.”

 

 'Cinî butçe de nînê dîyîş’ 

 

Wendekara unîversîteye Rojîn Ozçelîke zî diyar kerd ke polîtîkayê îqtîdarî yê serra 2024î de cinî planê peynî de ameye verdayîş û wina dewam kerd: “Herinda ke cinî planê vernî de bibê, pey de yenê verdayîş. Ma butçeye ra ewnîyenê şer rê yeno birnayîş. Cinî kam bi butçe yê? Ganî no verê çiman de bêro girewtiş.”

 

‘Ma do bi têkoşînî probleman çareser bikerê’ 

 

Sereka Komeleya Muhasebekarê Cinîyan Gulîzar Ozeve zî eşkera kerd ke munaqaşayê butçe hema zî dewam keno û wina dewam kerd: “Nîmeyê butçe ra zêde çekan rê yeno birnayîş. Ne semedê cinîyan ne zî semedê weşîye û ne zî semedê perwerdeyî çime nînê birnayîş. Çîyo ke ci rê darenê we, kenê şer û çeke. Ma wazenê kiştişê cinîyan peynî bibo. Wa stargehê cinîyan bêrê akerdiş. Wa meymanxane bêrê akerdiş. Vernîgirewtişê hêrişê serê cinîyan mumkun o. La çi heyfo ke selahîyetdar hîsin tênêgêrenê. Ganî ma pîya têkoşîn bikerê û nê probleman çareser bikerê.”