Rojda Aydin

 

QERS - Awanîyê tarîxî yê aîdê armenîyan ke wayîrê hîkaye yê, yew zî Dêrê Çengîllî yê Qaxizmanî yê Qersî yo. Dêrê Çengîllî seba ke nîno pawitiş roj bi roje rijîyeno. 

 

Her bajar, dewe û herra Kurdistanî wayîrê tarîxî yê. Bi taybetî awanîyê tarîxî yê aîdê armenîyan ke her yew wayîrê hîkayayêk ê, ewro bi rijnayîşî reyde rî bi rî yê. Nê awanyanê tarîxî ra yew zî Dêrê Çengîlî yê dewa Çengîlî ya qezaya Qaxizmanî ya Qersî yo. Dêrê Çengîlî ke dimayê bîyayîşî seserra 10ine ra mendo heta roja ewro terkê qederê xo ameyo verdayîş. Dêr bêwayîrî vera nika tehlukeyê rijnayîşî reyde rî bi rî yo. 

 

Dêrê Çengîlî prosesê mîyanenî de hetê bawerî û kulturan ra wayîrê muhîmîyêk gird bî. Sewbîna hetê Mudirîya Kultur û Turîzmî ra sey ‘Bîyayîşê kulturî ke nînê qebulkerdiş’ ameye qeydkerdiş. Dêr semedo ke nika binê pawitişî de nîyo, nika sey axûrî yeno şuxilnayîş û hemwelatijê dewe simerê xo kenê zerreyê Dêrî. Dêro ke bala tûrîst û cigêrayoxan anceno paweno ke hetê selahîyetdaran ra bêro restorekerdiş û pawitiş.

 

Hemwelatijê dewa Çengîllî zî paweyê selahîyetdaran ê ke dêro ke aîdê armenîyano bêro restorekerdiş û pawitiş. Semedo ke dormeyê dêrî de banî est ê tehlukeyêk virazîyeno. Hemwelatijê dewe wazenê ke hemverê kerrayê ke dêr ra kewenê tedbîr bêro girewtiş û wazenê ke awanî bêra restorekerdiş. 

 

Dêrê Çengîllî yê tarîxî ganî mîyanê tûrîzmê bawerîyan de ca bigîro la çi heyfo ke ewro sey awanîyêka rijyaye yo û dewe de sergîn û simerê heywanan dormeyê ci de dekerde yo. Dêrê Çengîllî, dimayê zayîşî peynîya seserra 10ine de ameyo awankerdiş û sey planêk xaçî ameyo viraştiş. Zerreyê dêrî 20x15 metre derg o, 25 metre berz o, qûbeyê dêrî yo ke 9 metre ra berz o, maneno sey konêk bi şekil. Hetê raşt û çepî ra dergîya rojawanî ke berê sereke yê dêrî yo, berzî est o. Berê dekewtişê dêrî ser de şeklêk xemilnaye est o ke hetê raşt û çepî ra vejîyeno û maneno nîmdorêk ke qalinîya ci 1,8 metre. Serê nê xemilnayîşan de parçeyêk berz est o. Beşê qubeyî maneno konêk tûj û hetê raşt de zî 12 parçeyê ci est ê. Dêr serra 1791î de ameyo tamîrkerdiş û wextê tamîrkerdişî de nuşteyê serê berê dekewtişî ameyo ronayîş.