Pelşîn Çetînkaya

 

AMED - Sereka Komeleya Rengarenk Umutlare Yeter Erel Tumaye derheqê tesîrê şerî yê serê tutan û binpaykerdişê heqanê tutan de qisey kerd û vat ke Kurdistan de tutî şahidîya şerî kenê, kayê înan zî her tim serê şerî de yê. 

 

Sereka Komeleya Rengarenk Umutlare ke Amed de falîyetan rayîr ra bena, Yeter Erel Tumaye derheqê tutanê ke heq û azadîya înan destê înan ra ameyî girewtiş û 20ê Teşrîna Peyêne de Roja Heqê Tutan ê Dinya de qisey kerd. 

 

Yetere da zanayîş ke Peymana Derheqê Heqê Tutan ke serra 1994î de Tirkîya îmze kerd de 54 nuqta est ê û nuqtayê pêkerdişê tutan pawenê. Yetere wina ard ziwan: “Caardişê nê pêkerdişî binê berpirsîyarîya dewletê hetgir de bî. Komara Tirkîya xo nêda verê nuqtayê 17, 19 û 20an û îmze eşt pêkerdişî. Na nuqta zî heqê kultur û ziwanî yê tutan pawenê.”

 

‘Polîtîkaya bê kulturverdayîşî pê yena’ 

 

Yetere dîyar kerd ke Tirkîya de tutî nêeşkenê xo biresnê heqanê xo û vat: “Bajarê rojawanê Tirkîya de wexto ke komêk tutî serê babetêke de çalakî pê anê kesêk çîyêk nêvano la Kurdistan de wexto ke tutî kenê netîceyê cîya vejîyenê raşte. No nêtêduştî yo. Nimune Newroza serra verêne de polîsan kincê adetî yê tutan înan ra vet. Nimuneyê gonî û giştan înan ra girewtî. Tewrbîyayîşê tutan ê Newroze babeta xoresnayîşê kulturî ya. La seke ma heme zanê no hêriş netîceyê polîtîkayê bêçareserîye yo.”

 

Tu şaredarîyêk de Serekatîya Heqê Tutan çin o

 

Yetere qiseykerdişê xo wina dewam kerd: “Pêardişê heqê tutan binê berpirsîyarîya dewlete de yo. La bi polîtîkayê xo yê qels no proses dewrê Wezîrîya Xizmetê Keye û Komelî kerdî. Problemê tewr gird no yo ke polîtîkayê hîra û bi tesîr ê heqê tutan çin o. Tu şaredarîyêke de Serekatîya Heqê Tutan çin o.” 

 

‘Tutî wextê krîzan de nînê dîyîş’ 

 

Yetere dîyar kerd ke 3 ra yewê komelî tutan ra pê yeno û wina vat: “Binpaykerdişê heqan semedo ke tutî sey hemwelatijê wayîrê heq û azadîyan nînê dîyîş vejîyenê raşte. Ganî tutî sey şexs bêrê qebulkerdiş. Bi taybetî demê krîzan de tutî problemanê girdan ciwîyenê. Heme lazimîyî goreyê pîlan yenê amadekerdiş. Ma 6ê Sibate de erdlerzêk gird ciwîyayî. Uca de tutî nêameyî dîyîş. Demê krîzan de tewr zêde tutî tesîr benê. Kesê ke tewr kêm paştîdayîş gênê tut ê. Nimune ez vaja konbajaran yan zî konteyniran de yew tuwaletêk tutan nîno viraştiş.”

 

‘Bi şer heqê înan destê înan ra yeno girewtiş’ 

 

Yetere dîyar kerd ke Kurdistan de şerêk ke hema hetê îqtîdarî ra yeno rayîr ra berdiş est o û ercnayîşê xo wina dewam kerd: “Semedo ke şer de heqê cuye yê tutan yeno girewtiş. Bajarê sînor, mayîn est ê. Reyna hedîseyê piroginayîşê panzeran est ê. Nê hedîseyî dinya de tenê Kurdistan de est ê. Reyna herêma Kurdistanî ke bîyayîşê leşkeran zêde yo, tutî xo asayîş de nêvînenê. Semedê şerî, heqê tutan destê înan ra yeno girewtiş. Kurdistan de prosesê tewrbîyayîşê polîtîk, çi heyf açerêno binpaykerdişê heqan. Prosesê bi cezakerdişê tutî netîce beno.” 

 

Polîtîkayê bêcezaverdayîşî yeno meşrûkerdiş 

 

Yetere bale ant serê nêzdîbîyayîşê Erdoganî yê hemverê tutê kurdan û hedîseya ke 2009 de Colemêrg de polîs milê tutêk şikitibi ard vîr û vat: “Qanûnê welatî mecbûr ê tutan bipawê. La Kurdistan de tutî bi qanûnan yenê qetilkerdiş. Komeleya ma  serê heqê aştîye yê tutan de xebatan kena. Ma bi rapor û xebatê pawitişî herêm û bajar de hemverê binpaykerdişê heqan de vindertî û hewl danê vernîya nê padê. Heto bîn ra zî ma hemverê polîtîkayê bê nasnamebîyayîş û bêkulturî pawitiş kenê. Organîzasyonan kenê. Ma venga dewlete kenê ke ganî tutî sey şexs bêrê qebûlkerdiş û asayîşê înan bêro kerdiş. Ganî maddeyê 17,19 û 20in yê Peymana Heqê Tutan zî qebûl bikerê.”