Naskerdişê jineolojîye coka ra muhîm o. Jineolojî vera zîhnîyetê zanistê pozîtîvîstî yê bîyaye de yo. Jineolojî sey alternatîfê vera nê zîhnîyeto zanist ê poztîvîstî de yo. Problemê bîyayîşî rê çareserîye greno û alternatîfan awan keno. 

 

Nagîhan Akarsel 

 

Raybazê xoverdayîşê cinîye eynî wext de raybazê bîyayîşê cinîye yo. Vetişê raşte yê raybazê xoverdayîşê cinîye naskerdişê bîyayîşê cinîye zî xo reyde ano. Jineolojî ke zanistê cuye û cinîyan yê xo paweno raybazanê raştîya cinîye (Abdullah Ocalan) û ‘gama yewine ê sosyolojîya raşt ê zanistê dormeyê cinîye aver keweno’ (Abdullah Ocalan), raybazê xoverdayîşê cinîye yanî naskerdişê bîyayîşê cinîye vet raşte. 

 

Tîya de hewl yeno dayîş ke heqîqetê nimite yê cinîyan bêro fehmkerdiş û raştîya bîyayîşî yê bi xoverdayîşê heqîqetî reyde vejeno raşte. Cuye û xoverdayîş kiştayewînan de yî na cografya de. Nuştişê nê nuşteyî zî dayeyê muhîman pêşkêş keno. Na cografya cografyayê ya ke bîyayîşê xo terk nêkenî ra ya. Xoverdayîş bi vatişê ‘Qaseyo ke bimira cuye ra hes kena’ dewam keno û coka ra zî vatişê raştîye xeylê muhîm o. 

 

Naskerdişê jineolojîye coka ra muhîm o. Jineolojî vera zîhnîyetê zanistê pozîtîvîstî yê bîyaye de ya. Jineolojî sey alternatîfê vera nê zîhnîyeto zanist ê poztîvîstî de ya. Problemê bîyayîşî rê çareserîye gêrena û alternatîfan awan kena. Manaya ke sey çalakîya fehmkerdişî ya, têkilîya zanistî ya bi tarîxî û sosyolojîye reyde vejena raşte. Tarîx bîyayîşêk sosyolojîk o û bi fikrê jineolojîk ewnîyayîşê dayeyanê nê raybazî zaf muhîm o. Bi ewnîyayîşêk winasî destgirewtişê tarîx û sosyolojîye, momentê esasî yê cuye û bîyayîşê cinîye vejeno raşte. No moment kodê ke cinîyan hewênayo û pawito heta ewro ardo. 

 

Çend nimuneyê xoverdayîşê cinîye ke xo pawenê daîmîbîyayîşî 

 

Kobanê de cinîyan vera DAIŞî de xover da, Efrîn de esasgirewtişê zanayîşê herre û vera artêşa gird ê diyîne yê NATOyî de îmze eşt xoverdayîşê seserre. Şingal de vera destdergîye, qirkerdiş, qirkerdişan cinîyan kultur û hunerê xo pawit. No tecrubeyê cinîyanê xoverdayoxe nimuneyêk muhîm ê raybazê bîyayîşê cinîye yê prosesê ma yo. Têgêrayîşê Azadîya Cinîyê Kurdistanî nê dîyalektîkî vejeno raşte. 

 

Bîyayîşê ke cinî ciwîyenê ganî bi îradeyê hempar ê hemcînsîyetan bêro derbazkerdiş. Teorîya birîyayîşî û girêdayeyê ci xoresnayîşê zîhnîyetê xozaya cinîye, heskerdişê hemcînsîyet û vera kehenperestîyan de têkoşîn raybazêk muhîm o. No raybaz Têkoşînê Azadîya Cinîyê Kurdistanî de bîyo çimeyê rêxistinbîyayîşî. 

 

Hetêk bîyayîşî cinî û hetêk bîn zî camêrd o. Bi na raştîye reyde bi hedefo ke camêrd bêro bedilnayîş têkoşîn rayraberdiş muhîm o. Projeyê bedilnayîşî yê camêrdî, seba azadîya komelî muhîm o. Raybazê têkoşîn û naskerdişê cinîyan tîya de xeylê muhîm o. 

 

Cinîyê ke persê ‘ganî senî bêro ciwîyayîş’ rê cewab gêrenî zî, tecrubeyê ke pare kenî wayîrê muhîmîyêk gird o. Jineolojîya ke xo pawena zanayîşê tecrubeyan, nê raybazê ke dînamîkê bîyayîşê cinî yî, vejena raşte û no wezîfeyê tewr esasîye ra yo. Wextê parekerdişê nê zanistî de hîskerdiş, awankerdişê empatîye, averberdişê dîyalogî, rexne û xorexnekerdiş ganî cîya bêrî destgirewtiş. 

 

Netîce 

 

Manayê xoverdayîşî kes ra heta komelî, cinîye ra heta camêrdî, gandaran ra heta merdeyan ke heme gerdune hewêneno nuşteyêk de dayîş mumkun nîyo. Nuşteyê xo de ma têkilîya cuye ya bi xoverdayîşî reyde esas girewt. Amacê ma raybazê xoverdayîşî yê cinîyan, raybazê bîyayîşî vatiş o. Paradîgmaya ke cinî zînsîyetî ra wetêr sey xoserbîyayîşê sosyolojîye dana naskerdiş, xo paweno demokrasî, ekolojî û azadîya cinîye, bale anceno serê têkilîya mabenê îqtîdarî. Muhîmîya zanayîşê cinîye mojneno. Wext û wareyo ke ma tee ciwîyenê, na nuqta de nimuneyêk dînamîk û ganî yê xoverdayîşî ciwîyeno. Bi qaseyo ke canê xo bidî seba azadîye têkoşîn danî. 

 

Sîstemê Modernîteya Demokratîk û felsefeya xoverdayîşî ya raybazê bîyayîşî esas ê paradîgmaya xo paweno azadîya cinîye û ekolojîye xurt keno û şîarê ‘xoverdayîş cuye yo’ sey ‘serkewtişê cuye’ daîmî keno.