WAN - Şuxilnayîşê tutan ke Tirkîya û Kurdistan de roj bi roje zêde beno, vernîya ci nîno padayîş. Heto bîn ra tutê ke weşîya înan û asayîşê cuya înan yena peygoşkerdiş û sey keda erjan yena vînayîş, her tewir îstîsmarî reyde rî bi rî manenê.

 

Problemê ekonomî yê ke roj bi roje kûr benê, benê sebebê zêdebîyayîşê şuxilnayîşê tutan. Raşteyê şuxilnayîşê tutan yew ê raşteyan ra yo ke tewr zêde şert û mercê karî û îstismar ci de serdest o. Hukmato ke tutan keno mîyanê nê şert û mercan, polîtîkayê xo yê şerê taybetî zî dewam keno û probleman bê çareserî verdeno.

 

Heto bîn ra dinya de hûmara tutê ke yenê şuxilnayîş zî tewr tay 160 milyon o, nînan ra 720 hezarî Tirkîya û Kurdistan de yê. Goreyê nê dayeyan Tirkîya de se ra 4,4 ê nufûsê tutan yenê şuxilnayîş.

 

Tutî hem seba asayîşê cuye, hem zî seba weşîye û hem zî sey keda erjan, raşteyê meslegî ke yew raşteyê tewr zêde ci de şuxilênê, her tewir îstismarî reyde rî bi rî manenê.

 

Tutê ke kargehê meslegî yê Wanî de xebityenê ajansê ma rê qalê şuxilnayîşî qalî kerdî.

 

Wareyê meslegî de her kargehêk de tewr tay di tutî şuxilênê. Nê tutan yê ke serrêke yo şuxilêno, her serê sibayî saete 08.30ine de yeno kargehe û şan de derûdorê saete 18.00ine yan zî 19.00ine de vejîyeno, vano: “Ez nêşina mekteb la ez o şêrî. Ez hewte ra panc rojan şuxilêna, 600 lira qezenc kena. Ez pencerayan çerçewanê înan ra kena û farê wesayîtan viraznena."

 

Tutêk bîn ke 4 serrî yo kargehê karebeyî de şuxilêno wina vat: "Mi fek mektebî ra vera da û seba debara keyeyê xo bikerî şuxilêna. Ez hewte ra 6 rojan şuxilêna û hezar lîra danê mi. Ez serê siba saete 07.00ine de yena û şan de saete 18.00ine de vejîyena.

 

'Ganî ez debara keyeyê xo bikerî'

 

Tutêk bîn ke 4 serrî yo kargehê kaportayî de şuxilêno wina vat: "Seba ke mi kar kerdêne ez nêeşkeya mekteb dewam bikerî. Ez hewte ra 6 rojan şuxilêna û 2 hezar lîra qezenc kena. Ganî ez debara keyeyê xo zî bikerî. Ez xora semedê nê şuxilêna."

 

Sebebê demê xebata xo vat

 

Tutê ke her serê siba saete 07.30ine de yeno serê karî û şan de saete 20.00ine de vejîyeno zî wina vat: "Ez oda pak kena, hacetan ana û hetkarîya westayê xo kena. Pîyê mi sey ceza bido mi ez arda tîya. Seba ke ez mekteb ra ameya dûrvistiş, na ceza da mi. Ma çar wayê û bira yê. Xêrcê mi wayê û birayê ke mi şuxilênê çin ê."

 

Di serrî verê koçê Wanî kerdî

 

Tutêk 2 serrî verê keyeyê xo reyde koçê Wanî kerdo vat ke qapaxê motore tamîr keno û wina vat: "Ez nêşîya mekteb, 2 serrî yo tîya şuxilêna, serê sibayî saete 07.00ine de yena û şan de derûdorê saete 20.00ine de agêrena keye. Ez hewte ra 900 lîra qezenc kena. Ma panc wayê û bira yê, ez û birayê xo şuxilênê. Birayê mi zî 17 serre yo. Pereyê ke ez gêna qîm nêkeno, la seba debara keyeyî ganî ez bixebitîyî."

 

Tutêk bîn ke kargehê meslegî de şuxilêno zî wina vat: "Ma tîya karê tornayî kenê. Di westayê wi est ê. Ez şagirtê înan a. Ez seba debara keyeyê xo şuxilêna û mecbûr a bişuxilî."