Melek Avci

 

 

ANQARA - Aktîvîsta heqê cinîyan Nasrîn Momen Afzalî, hawirê tedayê Îranî û Rojhelatî neql kerd û seba sloganê çapemenîya dijîtalî ser zî vat: “Nê sloganî, heta ke çalakîyê paştdayîşî çin bê û têgêrayîşî çinî bê, do veng vejîyê.”

 

Jîna Emînî 2022yîne de hetê polîsê ahlaqî yê Tehranê Îranî ra ameye qetilkerdiş û dimayê nê çalakîyê protestoyî bajarê Rojhelatî de dest pêkerdibî. Tesîrê protestoyan hema dewam keno. Rejîmê mola hemverê nê de bi hacetê zextî hewl dano komelî dîzayn bikero.

 

Hemverê pêro şîdetê fîzîkî û psîkolojîkî de cinî fek têkoşînê û waştişê ‘azadî’ vera nêdanê.

 

Ma rewşa peyîn ya Îranî bi aktîvîsta heqê cinîyan Nasrîn Momen Afzalî de qisey kerd.

 

* Ma rewşa Îran û Rojhelatî qisey bikerê. Şima eşkenê derheqê problemê ke cinî ciwîyenê de hîn agahîyan bidê?

 

Nêtêduştîya cinsî ya Îranî; caardişê hukmatî yê hemverê cinî, bêsûc hepskerdiş û cînayetê cinîyan êdî resayo sewîyeyêke merdiman keno endîşe. Ma nê xeberan de bi eşkera vînenê. Cinî hetê camêrd û keyeyê xo ra yenê qetilkerdiş tu ceza nêgînê. Pêwa nê cimeetê Îranî bêtêduştîya cinsî keno û polîtîkaya dişminî keno. Camêrdî hetê paştdayîşê cinî de qels ê. Hîn kesan ra û namdaran ra yewo yewo paştdayîş est o. Cinîyan bi serepiştişî sembolîze kenê. Binê nameyê aramîya komelî de cinî yenê pelçiqnayîş. Nê çîyê ke mi qal kerd, hetêk tenê yê tedayê hîra mojneno.

 

* Gelo herême de protesto hema bi eynî lezî dewam keno? Cinî hemverê hukmatî de senîn xo ver danê? 

 

Seranserê welatî de protestoyê rêxistinkerde kêm bîyî. Vera nê protestoyan komê cîya yê gazincê xo anê ziwan est ê. Wendekarê unîversîteyî, mamoste, mamosteyê teqawîdî yan zî karkerî, her kom nika bi waştişê xo protestoyan pê anê. Cinî zî tenê cuya  rojane ciwîyenê, vejîyenê teber, tewrê têkoşînî benê semedo ke tewrbîyayîşê cuye bi tenê sereyê xo têkoşîn o. Nê semedî ra şerwanê ke seba heqê xo têkoşîn kenê.

 

* Yeno vatiş ke demê peyîn de stargehî yenê padayîş. Na rewşe yena çi mana?

 

 

Îran de bi hawayêkê fermî stargehê cinîyan çin ê. No vindertişê qanûnî zî seba ke camêrdî hemverê nê  stargehan de yê e. Muracatê rayîrê qanûnî xora zehmet keno. Hetkarîya hukmatî na babete de qels bo zî, sazgehê komelê sivîlî, sazgehê taybetî pêwa pêro zor û zehmetiyan hewl danê stargehan abikerê. Stargehêk ke aktîvîst û avûkatêke xo dabî serê heqê cinîyan nê stargehî akerdibî û tenê 10-12 cinîyan rê xizmet dayîne. No ame padayîş. Padayîşê nê stargehî zî qelsîyê bi xof ê qanûnan mojneno. No mesajêk xemgîn dano cinîyan. No zî mojneno ke asayîş û aramiya cinîyan çin a.

 

* Agahîyê ke seba tedayê hukmatê Îranî întîxar zî zêde bîyê est ê. Sebebê nê întîxaran çî yo? Şima senî ercnenê?

 

Ez sey aktîvîstêke heqê cinîyan ke bi rêk û pêk serê çapemenîya komelî de cinîyan reyde têkilî de ya, bena şahid ke sere de cinîyê ciwanî xeylêk cinî bêhêvî yê. Cinî seke pêro rayîrî ameyê padayîş fikîrîyenê. Binê tedayê komelî de teng benê. Na rewşe hetê hîsî de dengeyê înan têmîyan keno û cuya înan de vurnayîşêk pozîtîf pê nîno. Hobî û aktîvîteyê komelî zî yenê sînorkerdiş û nêeşkenê xo biresnê. Pêwa serkewtişê perwerdeyîyî zî îmkanî tenê camêrdan rê yenê tahsîskerdiş. Heqê cinîyan dest ra yeno girewtiş. Xeylêk cinî seba nê bêhêvî yê û sey remayîşêk muracatê rayîrê hîn radîkalan danê.

 

* Tewr peyîn ma nê bipersê. Cinî do xoverdayîş û rêxistinbîyayîşî dewam bikerê û nika çi yeno kerdiş?

 

Cinî paştdayîşê komelî rê bêpar, bi tena sereyê xo hewl danê çareyê sereyê xo biewnê. Sloganê ‘Gendjan azadî’ yan zî ‘Cinî azadî ra hes kenê’ tenê ameyo îdealîzekerdiş. Paştdayîşê komelî bêpar o. Pêwa sloganî platformê sey Xî de xeylê kesî qebûl kerdê zî esas de xeylê xo dişminê cinîyan ê û cinîyan her tim nêbaş mojnenê. No vatiş heta ke çalakî û têgêrayîşê heqê cinîyan çinbê do veng vejîyê. Têkoşînê cinîyan têkoşînê cinîyê mislimanan cîyayî laver şino. La derheqê rewşa înan de ferasetê global kêm maneno. Pey têgêrayîşê ke heqê cinîyan pawenê hîn averşîyayîş bibê zî, ferzkerdişê serpiştişî zî ci de, derheqê waştişê redkerdişê tesîrê îslamî de hîna kêmî est ê. Çi heyf zî waştişê xoserî û têduştî pelçiqneno.