Melek Avci 

 

ANQARA - Aktîvîsta Kuîr a Îranî, derheqê xoverdayîşê Îranî de nê ercnayîşî kerd: “Jîna Mahsa Emînî, kesêka tu têkilîyêk aye bi siyasetî çinbî, welatîyêka rêze ya Îranî bî. Dimayê qetilkerdişê aye merdiman cipersayîş kerd ke eke merdimêke sey aye bêra qetilkerdiş, do înan efû bikera?” 

 

13ê Teşrîna Verêne 2022ine de Tehran de cinîya kurde Jîna Emînî hetê polîsê exlaqî yê rejîmî ra ameye qetilkerdiş. Serê hedîse ra serrêke derbaz bî. Dimayê hedîse Îran û Rojhelat de çalakîyê protestoyî dest pêkerdî û demêk kilm de çalakî her ke şî zêde bî. Cinî vera waştişî de  mezin bûn. Jin li şûna daxwaza azadiyê êdî azadî anîne asta ku bikin jiyanê. 

 

Aktîvîsta Kuîr a Îranî ke seba asayîşî nameyê xo pare nêkerd, sebebê serewedaritişê ke ameyo ciwîyayîş û hêzê yewbîyaye yê nasnameyan qal kerd.

 

‘Têkoşînêk pîl ê hemverê komara îslamî yo’ 

 

Aktîvîste da zanayîş ke serewedaritişê Îranî pêro nasnameyan ardo têhet û piştişê serê cinîyan sey waştişêk asan bêro vînayîş zî no xoverdayîş esas de hemverê pederşahî yo. Aktîvîsta Îranî wina vat: “No xoverdayîşê hemverê serepiştişî û problemê sîstemî vejîya werte, pêro komê etnik û nasname ardî têkîşt.  Serpiştiş sey waştişêk asan bêro vînayîş zî no têkoşînêk kûr ê hemverê komara îslamî ya pederşahî bî. Cinî, camêrd û ciwanan seba endîşeyanê xo hêzê xo kerdî yew. Na koma yewbîyayeyî seba zextê serê înan tewr zêde xurt bî. No hemkarî paştdayîş da motîvasyonê kolektîf zî. Bi taybetî cinî û LGBTî bi serran o zext û bêtêduştî ver têkoşîn kenê û rayîrê xelisyayîşî gêrenê. Cinî seba heqê têduşt û xoser hewl danê.”

 

‘Cinî hetê ameyoxêkê newe de qerardar ê’ 

 

Aktîvîsta Îranî dewamê qiseykerdişê xo de da zanayîş ke cinîyê Îranî têkoşînê heqî de wayîrê ameyoxêkê bi kokin ê û cinî hetê awankerdişê ameyoxêk newe de qerardar ê. Aktîvîste wina dewam kerd: “Vatişê deyîran, reqs, ramitişê bîsîklet, kinc û xeylê heqî destê cinîyan ra ameyî girewtiş. La sey heqê fekveradayîşî tay heqî nêbedelîyayî. Şorişî ra dima; bi qanûnî desturê zewacê tutan ameyêne dayîş. Seba tutanê kênayan heta 13 serrî seba tutanê lajan zî heta 15 serrî desturê zewacî ameyêne dayîş. Îran de têkoşînê cinîyan xo resneno ameyoxêk bi kok. Cinî nika seba ameyoxêk baş xoverdayîşî de qerardar ê.” 

 

‘Kultur û siyasetê kurdî sînorê netewî aciz kenê’

 

Aktîvîste sewbîna bale ant serê tesîrê sloganê ‘jin jiyan azadî’ yê serê xoverdayîşî û wina vat: “Jin jiyan azadî, Rojawan zî tede, bi têkoşînê azadî û têduştî û têgêrayîşê cinîya kurde reyde eleqedar o. Îran de vengêk bivejîyo zî ez wazena vaja ke tesîrê ci girêdayeyê faktorê cîyayan o. Çîyo yewine komelê kurdî yo. Qismêk gird ê nufusê Îranî kurdan ra pê yeno. Herêmê rojawanî yê welat. No sloganê mabenê komelê kurdê Îranê de, bi taybet têgêrayîşê siyasî û komelê sivîl de bi hawayêkê xurt veng da. Çîyo diyîn zî hewayê siyasî yo. Pêşkêşkerdişê nê sloganî yê Îranî de girêdayeyê hewayê siyasî yê o wextî bî. Sloganê derheqê Kurdan û heqê nijadanê kêman hetê hukmatî ra bi zextan yeno pêşwazîkerdiş. Sebebo hîrine zî zîhnîyetî mîyanneteweyî yo. Naskerdişê nê sloganî yê merheleya mîyanneteweyî de û bi têduştîya cînsîyetî û naskerdişê xoserîya kurdan, paştîdayîşê rêxistinê heqî yê mîyanneteweyî yê kurdê dîasporaye rê rayîr akerd.” 

 

‘Welat bî çimeyê îlhamî’ 

 

Aktîvîste dewamê qiseykerdişê xo de nê ercnayîşan kerd: “Roja cenazeye, slogan veng da û welat bî çimeyê îlhamî. Jîna Mahsa Emînîye, kesêk ke tu eleqeya aye bi siyasetî reyde çinî bî ya, hemwelatijêk normal a Îranî bî. Dimayê qetilkerdişê aye şar cipersayîş kerd ke eke merdimêk sey aye bêra qetilkerdiş, do înan efû bikerî?” 

 

Aktîvîste qiseykerdişê xo yê peyênan de derheqê do têgêrayîş senî netîce bibo de qisey kerd û dîyar kerd ke pêroyê têkoşînî de serê destkewtişê cinîyan de vindertî û wina peynî ard: “Ma xeylê kesî hetî şorişî de wayîrê vermuhakemeyêk ê. Şorişan de vatişê fînayîşî yê dîktatoran esto la ma şorişan de serê destkewtişan de vindenê.”