Sema Çaglak

 

ŞIRNEX - Hemsereka HDPyî ya qezaya Cizîrî Zîlan Ecevîte bale ant Pêkerdişê Stenbolî ke ameybî feshkerdiş ser û dîyar kerd ke qerarê derheqê Pêkerdişê Stenbolî sîyasî yo û vat: “Bi betalkerdişê Pêkerdişê Stenbolî û munaqaşayê qanûnê turbanî yeno waştiş ke mabenê cinîyan de parçebîyayîşêk pê bêro.”

 

Pêkerdişê Stenbolî ke cinî û tutan paweno şewêk de hetê Serekomar Tayîp Erdoganî ra 20ê adara 2021î de ame feshkerdiş. Dima ra qerar 1ê temmuza 2021î de rojnameyê fermî de ameye weşanayîş. Dima ra xeylê cinî û rêxistinê cinîyan seba betalkerdişê qerarî muracatê Şûraya Dewlete dayî. 10ine Daîreya Şûraya Dewlete tay muracatanê seba betalkerdişê qerarî red kerd û dewayê badê betalkerdişê qerarî bi roniştişte dî. Dozgerê daniştayî her çend ke qerarê betalkerdişî bido zî 10ine Şûraya Dewlete ya Daniştayî qerarê serekomarî ca de dî û seba dewaye qerarê redî da. Heyetê Daîreya Dewaya Îdarî ya Şûraya Dewlete (DÎDDK) zî demêk verê cû bi zay rayan qerarê redî yê 10ine Daîreya Şûraya Dewlete tesdîq kerd û vat ke qerar goreyê huqûqî yo. Na rewşe ra dima sere de cinî û xeylê hetê bînî reaksîyon mojnayî.

Hemsereka Rêxistina Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) ya qezaya Cizîrî Zîlan Ecevîte derheqê hedefgirewtişê Pêkerdişê Stenbolî de ercnayîşan kerd. 

 

‘Qerar sîyasî yo’ 

 

Zîlane dîyar kerd ke Tirkîya de qerarê huqûqî goreyê sîyasetî yenê dayîş û wina dewam kerd: “Pêkerdişê Stenbolî demek dergo ke rojeva îqtîdarî de yo. Qerarê ke derheqê Pêkerdişê Stenbolî de yenê dayiş sîyasî yê. Qerarê Şûraya Dewlete yê derheqê Pêkerdişê Stenbolî bêhuqûqî yo. Eşkerayîyêke Wezîrîya Keye û Polîtîkayanê Komelî estbî. Eşkerayîye de ameyêne vatiş ke Qanûnê Hûmara 6285î heme heqanê cinî û keyeyî mîyanê xo de hewêneno, coka ra lazimî bi Pêkerdişê Stenbolî çin o. La mabenê Pêkerdişê Stenbolî û Qanûnê Hûmara 6284î de cîyayê estê. Pêkerdişê Stenbolî huqûqê mîyanneteweyî de yeno tesdîqkerdiş û Qanûnê Hûmara 6285î goreyê huqûqê mîyanenî yo û ancîyayîşê Pêkerdişê Stenbolî do no qanûn senî bêro cardiş dîyar nîyo. Tena serra 2021î de 280 cinî ameyî qetilkerdiş. Asîyeno ke feshkerdişê Pêkerdişê Stenbolî şîdet û qetilkerdişê cinîyan zêdînayo.”

 

‘Qetilkerdişê cinîyan yeno meşrukerdiş’

 

Zîlane vat ke cinî bi hawayêk sîstematîk netîceyê polîtîkayanê hukmatî de yenê qetilkerdiş û tutî yenê îstîsmarkerdiş. Zîlane wina dewam kerd: “Kiştişê cinîyan polîtîkayanê seyyewbînanîye yê cînsîyetê komelî ra cîya nîyo. La polîtîkayê îqtîdarî kiştişê cinîyan gire dano babetanê şexsîyan û exlaqî. Bi no hawa hem kiştişê cinîyan meşru keno hem zî seba polîtîkayanê bêcezaverdayîşî vernîya qetilkerdişê cinîyan akeno. Seba ke cinî dewaya heqanê xo nêakerê Pêkerdişê Stenbolî ame feshkerdiş. La senî ke Pêkerdişê Stenbolî ame feshkerdiş têkoşînê cinîyan yê seba pawitişê Pêkerdişê Stenbolî dîya dest pêkerdiş. Aye roje ra nata cinî raşteyand e yî û têkoşînê xo gird kenî. La beşik no têkoşîn mird nêkeno. Ganî têkoşîn hem bi cinîyanê Tirkîya hem zî bi cinîyanê kurdî bi hawayêk ortax bêro dayîş.”

 

‘Wazenê mabenê cinîyan de parçebîyayîşêk virazî’

 

Zîlane bale ant qanûnê turbanî zî ser û ard ziwan ke no qanûn xespkerdişê heqanê tay qismê komelî yo û vat: “Sebebê feshkerdişê Pêkerdişê Stenbolî ra yew zî no bî ke pêkerdiş heqanê LGBTÎyan mîyanê xo de hewêneno. Qanûnê turbanî zî dewamê nê bî. Nê qanûnî reyde binê nameyê pawitişê cinîyê turbankerde de yeno waştiş ke heqê LGBTÎyan bêro xespkerdiş. Bi betalkerdişê Pêkerdişê Stenbolî û munaqaşayê qanûnê turbanî wazîyeno ke mabenê cinîyan de parçebîyayîşêk virazîyo.”

 

‘Wazenê bi vatişê cinîya maqul şekil bidî cinîyan’

 

Zîlane da zanayîş ke bi vatişê ‘cinîya maqul’ wazenê cinîyan goreyê xo şekil bikerî û qiyerkerdişê xo wina dewam kerd: “Pêkerdişê Stenbolî bi bahaneyê ‘sîstemê keyeyî xira keno’ ame feshkerdiş. La esasê xo de yeno waştiş ke cinîyan goreyê xo şekil bikerî. Tirkîya de heqê cinî, doman û LGBTÎyan nîno pawitiş.”

 

‘Serewedarnayîşê cinîyan înan tersneno’

 

Zîlane peynîya qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke têkoşînê cinÎyan global bîyo û vat: “Komel ke yê ke tewr zêde têkoşîn danî cinî yî. Têkoşînê cinîyan beno sebebe bedelnayîşê sîstemo bîyaye û kadere komelî. Heqê cinîyan hîna zêde yenê binpaykerdiş û yê ke tewr zêde kedwerdişî reyde rî bi rî menenî reyna cinî ya. Coka ra cinî raşteyê komelkî de hem seba heqanê  hem zî seba azadîye rolêk aktif kay kena. Îran de zî bi qetilkerdişê cinîya kurde Jîna Emînîye serewedarnayîş dîya dest pêkerdiş. Beşik no serewedarnayîş dewletê ke wazenê cinîyan girêdayê sîstemê xo bikerî tersneno. Coka ra seba ke cinî raşteyan ra biancîyî yenê hedefgirewtiş û wazenê ke têkoşînê înan çinî bibo.”