Medya Uren

 

AMED - Hunermend û grafîker Asli Flîza ke xo sey cinîyêk kurd ke herra aye bîya parçe parçe dana şinasnayîş dîyar kena ke ê binê tesîrê cografyaya xo de mendî û wina vat: “Serê cografyaya ma zî gul û roje ke estê, ez xêz kena. La çi heyfo ke veristîya şer û qetlîyamî destur nêdanê. Lazim o ke hunermendî zî hunerê xo sey çekêke hemverê şer û qetlîyaman de bişuxulnê.”

 

Hunermend Asli Flîze pêramotişê xo yê hîrine Hamburg de Galerîya Hunerî ya Neues Amtî de peşkeş kerdbî. Pêramotişî de ca daye serewedarnayîşê Rojhelatê Kurdistanî ke badê qetilkerdişê cinîya kurde Jîna Emînîye vejîya û bi serkêşîya ciniyan pê sloganê ‘Jin Jiyan Azadî’ berz beno. Sewbîna ca daye şorişê cinîyanê Rojawan, Aysel Tugluk, Garîbe Gezer û swb… 

 

Asli Flîze qala xebatanê xo û tesîrê serê hunerî ercnaye.

Asli Flîz kam a?  

 

Asli Flîze eslê xo qezaya Kanîreşî ya bajarê Çewlîgî ra ya. Heta 8 serrîya xo Kanîreşî de cuyaya. Asliye kilmecuya xo pê nê vatişan ard ziwan: “Ez prosesê Kanîreşî de bîya, bîya şadihê şerê mabenê gerîla û leşkeran. Ê wextan de pîyê mi hetê leşkeran ra ame tepiştiş û demek derg nêagêra keye. Zext û tedaya dewleta tirke yê serê Kurdistanî û eynî wextî de problemanê sîyasîyan yê pîyê mi vera ma serra 1992î de koçê bajarê Stenbolî kerd. 27 serran ma Stenbol de mendî û 6 serrî yo ke zî ma Hamburg de cuyenê.”

 

20 serrî yo seba hunerî kede dana

 

Asliya ke domanîya aye ra nata eleqeya aye bi hunerî reyde esta wina vana: “Eleqeya min a bi hunerî bade koçberîye zede bî. Mi goreyê waştişê xo unîversîte nêwend. Serrra 2000î de rojnameyê Ozgur Gundemî de mi tecrubeyanê xo yê yewinan qezenc kerd. Xelata mi ya ke mi uca de girewte seba mi xeylê muhîm a. Mi her çîyî fehm kerd pê ardêne û xeylê malumatan mi uca de qezenc kerd. Mi xo hetê îdeolojîk û polîtîk de zî mird kerd. Badê demêk ez bi Evrîm Alataşe reyde peynîya hewteyî de, ma dest bi vetişê beşa hunerî kerd. 20 serrê peyêna de zî sey şêwekara grafîkî, mi kovera û ajans de ca girewt. Nika zî ez bi lajê xo reyde Hamburg de cuyena û ajansêk reklamî de xebetîyena. Ez hetê hunerî de heta cayêk xo pispor nêvînena, coka ra nika unîversîteya Hamburgî de beşê huneranê rindikan wanena. Mi unîversîte de pisporêk hunerî şinasna û aye wext ewnîya destxetanê mi. Bi taybetî mi teşwîqê xêzkerdişê hunerî kerd. Mi uca de xo newe ra keşif kerd.”

 

‘Herra çar parçe tewr zêde tesir bi mi kerd’

 

Asliye qala cuya ke binê tesîrê hunerî manena kerd û vat: “Bi hawayêk pêroyî cografyaya Kurdistanî de xeylê dejî ameyî antiş. Ez cinîyêk Kurdistanî ke herra aye çar parçe bîyo ra ya. Çi heyfo ke tesîro ke tewr zêde ma ser de kerdo no yo. Zerrî waştêne ke ez zî sey Van Goghî guleyê xêz bikera ya zî tîrêjê roje taqîp bikera û tespîtê sebaye bikera. Nê sebeban vera ma nêeşkayî sey Van Goghî bi xeezkerdişê vilikan mandar bibê.  Wexto ke qetlîyam pê ameyêne û gonî rijîyayêne ma nêeşkayî wina bikerê. Welatê ma de dayîkî hissin ê. Cinî û tutî hissin ê û tena qetilkerdiş. Sey cinîya kurde ke qetlîyam aye ser de pê yeno, lazim o mi sere de birînê xo bilefnayêne. Reyna wexto ke mi birînê xo lefna ez wazena çîyanê ciyayan bikera. Coka ra zî ez xeylê cigêrayîşan kena. Ez umud kena ke aştî daîmî bêra welatê ma û ez na atmosfere de hunera xo aver bera.”

 

Pê rengan qala cinîyê ke ameyî qetilkerdiş kerd

 

Asliye verê çend rojan Hamburg de pê sloganê ‘Cinîyê ke Cuyenê’ pêramotiş akerde. Asliye qala pêramotişî kerd û nameyo ke bi pêramotişê xo ronaye wina ercnaye: “Goreyê mi wexto ke ma nameye cinîyê ke ameyî qetilkerdiş zikir bikerê ma do înan bidê cuyayîş. Coka ra mi vat cinîyê ke cuyenê. Mi cinîyê ke hetê camêrdo îqtîdarî ra ameyî qetilkerdiş xêz kerd. Mi pêramotişî de eleqeyêk gird dî. No pêramotişê mi yê hîrêne bî ke seba mi xeylê muhîm bî. Mi pê rengan qala cinîyê ke Kurdistan de ameyî qetilkerdiş kerd. Xeylê kesan ra ercnayîşê muhîmî ameyî kerdiş û bala mi tewr zede cinîyêka Tirkîyaye bî. Aye cinî mi rê vat ke ‘Bê ke ma hikâyeye yewbînan bizanê ma eynî welatan de cuyayî’.”

 

‘Huner çek o, hunermend nê çekî senî vîneno?

 

Asliye derheqê tesîrê îşxalkerdişî yê serê hunerî de zî wina vat: “Sey nimûne tabloya Pîcaso ya tewr bi namdar Guernîka berhemê ci yê tewr namdaran ra ya. No zî dinya de bî yewine nîşaneye hunerî yê hemverê şerî. Ma nêeşkenê vajî ke senî huner mîyanê komelî de xeylê babetan de serkêşîye keno, lazim o bi eynî rengî hemverê şerî de zî serkêşîye bikero. Nê dîmenê sîyayî tarîxê merdimîye de bêmerg kenê. Heme çîqê hunerî yê sey nuşte, fotograf, sinema û sewbîna zî ganî bi eynî rengî bibê serkeş. Ma nêeşkenê vajî ke huner çek bi xo yo û hunermend nê çekê xo senî bigêro dest muhîm o. Ez zî nê esasa sero xebatanê xo de bi taybetî cinîyê têkoşer yê Kurdistanî xêz kena. Mi Garîbe Gezera ke zîndan de ameye qetilkerdiş, Aysel Tugluka ke raştê binpaykerdişan ameye, Jîna Emînîya ke Îran de ameye qtilkerdiş xêz kerd. Nika raşteyan de serewedarnayîşê muhîmî estê. Ez zî xo sey şervanêk vînena. Rolê hunerî zî na sewîya de wina ya. Hemverê pêkewtişê ke komel mîyand e virazîyenê de ganî hunermendî rolê xo kay bikerê.”

 

‘Ma cinî çend yew bibê hende bi hêz benê’

 

Asliye tewr peynî bale ant yewiya cinîyan ser û wina qedênaye: “15ê Sibate de pêramotişêk tekel esto. Ez do tewrê ci biba. No pêramotişî de 3 hezar kesî estê. Ez û lajê xo ma do pîya tewrê pêramotişî bibê. Ci ra dima aşma gulane de zî ez do xoser pêramotişêk viraza. Ez do bi taybetî pêramotişê xo de giranî bida cinîyan ser. Nika welato ke tede cuyena de bernameyê mi estê. La zerrî ra waştişê mi no yo ke ez bajaranê bînan de hunerê xo pêşkeş bikera. Ez wazena raştîya welatê xo vila bikera. Ma cinî çi hunerî ra beno çi komelî ra beno wa bibo, bi rengê xo û hunerê xo ma bibê yew, ma do hende bi hêz bibê.”