Sema Çaglak - Medya Uren

 

ŞIRNEX - Dayîka Taybet Înan, vernîya 7 serrî hêrişê dewleta tirke yê serê Silopiyî de bi hawayêke wehşet ameye qetilkerdiş û cenazeya aye 7 rojan çend metre dûrî keyeyî de kûçe de mende. Dayîka Taybete bi ê dîmenan ameye naskerdiş, coka ganî cuya aye rê bêra ewnîyayîş û tarîxêk ke rîyê Tirkîya eşkera keno, bêro vînayîş. Dayîka Taybete vernîya ke dinyaya xo bedelnabî wina vatibi: "Werrekna ez verê herra xo de şehîd bibayîne. Şima do keskesûr bidayîne serê cenazeya mi û nê kuçeyan de bigêrayîne."

 

Laçekê dayikanê ma sipe yê. Seba ke ê îlaheyê aştîyeyê nê serdemî yê. Coka guleyê ê laçikan bi gonî şûnenê, îxanetê merdimayî yo. Dayîka Taybet Înane zî, 19ê Kanûna 2015ine de qedexeyê qezaya Slopîyê bajarê Şirnexî de bi hawayêke wehşet ameye qetilkerdiş û laçeka aye ya sipî bi gonî ameye sûrkerdiş. Aye sere de birîndar bî, mêrde û vistewrê aye ke venga nalîna aye de ameyî zî birîndar bî. Dayîka Taybete û vistewrê aye Yusuf Înano ke bi giranî birîndar bî, çend metre dûrî keyeyî de dinyaya xo bedelnayî û cenazeya Dayîka Taybete 7 rojan kuçe de mende. Alayê sipî ameyî berzkerdiş la sey a laçeke hêrişê alayan zî bi. Keyeyê dayîka Taybete a roje ra laçekanê sîya sereyê xo de pêşnenê û no tarîxo bi gonî, şermizar kenê.

Serê nê wehşetî reyde 7 serrî derbaz bi û hema sey ewro şînê înan newe yo. Bi wesîleyê vîrardişî ma bî meymana kênaya dayîka Taybet Înan, Helîme Akine. Demo ke Helîme ma dî seke paweyê ma bî, pêşwazî kerd û fotografê dayîka xo û nexşê ke viraşta ard verê ma. Demo ke fotograf ard, her ke temaşe kerdêne çimê aye pirr bîne û bêveng hêsiran varnayîne. Bi aye reyde pîrika Helîme, tutê aye û yê temaşe kerdî xo nêgirewtî û bermayî. Ma do senî xo vîr ra bikerê? Çend metre dûrî înan bî, o dîmen ma pêro dejneno. Bi rojan dûrî nobeta ê cenzeyan girewtî. Seke Helîme zî vana, ê dûrî cenaze 7 rojan pê ser merdî. Helîme ewnîya ma ra û vat, “Şima nêzanê dayîka mi heskerdoxa welatê xo bî. Vatêne, wa ez verê herra xo de bimirî. Aye bîye şehîd û tu wext nêameye xovîrrakerdiş, nîna xovîrrakerdiş. Coka vatêne, şima do keskesûran serê cenazaya mi de ronê û mi kuçeyan de bigêrenê. Ma a wesiyeta aye bi ca nêard û zerrîya ma de mend. Mi cenazeya aye nêkerd verika xo, mi aye dûr ra dîne û ez merdêne..."

 

'Destê ma girêdaye ma paweyê merdişê dayîka xo û dedê xo mendî'

 

Helîme, qalê dayîka xo kerd û wina vat: "A roja qetilkerdişî vîrê mi ra nêşina. Bi rojan bi, ma keyeyê xo de binê nê tersî de bî. Wehşetêk hende nêameyîne hişê merdiman." Helîmeye wina dewam kerd: "Dayîka mi demo ke verê cîrane ra ameye, bi guleyê nîşangir linge û milê xo ra ameye birîndarkerdiş. Hema ciwîyayîne, umudêk estbî. Pîyê mi waşt şêro bîyaro la birîndar bi û xo da binê koşeyê keyeyî. La eşt verê dayîka mi, seba ke xelas bikero. Pîyê mi her çî kerd. Dayîka mi vatêne, 'nêzdîyê mi mebê, do şima zî qetil bikerê. Ez merde ya.' Dedê min o qij Yusuf Înan ver bi aye şi, ey zî hewl da. La hewşê keyeyî gulevaran kerdî. O zî birîndar bi. Ma xeylêk rayîrî ceribnayî. Ma selahîyetdaran, ambulanse gêrayî. La her kesî bahaneyêke ramojna. Tewr tay do dedê mi biameyîne xelaskerdiş. Ey zî dinyaya xo bedelnaye û 7 rojan ma nêeşkayî cenazeya înan wedarnê. Ma a roje vîrê ma ra şina? Ma 7 rojan pê ser merdî. Ma dayîka xo nêkerd verika xo, ma dûrî ra mergê aye temaşekerd.”

 

Bi 10 guleyan qetil bî

 

Serê Dayîka Taybeta ke bi 10 guleyan ameye qetilkerdiş û Yusuf Înano ke seba Dayîka Taybete bigiro ame qetilkerdiş, serdozgerîya Komare ya Silopiyî cipersayîş dabi destpêkerdiş û hema netîceyêkê nêameyo girewtiş. Emnîyetê qezaya  Silopiyî nuşteyê ke dozgerî rê şawit de bi vatişê, 'dimayê 6 rojan xebera ma serebûtî ra bîyo' pawitişê xo kerdibi. Dozgerî zî neql kerd ke keyeyê Taybet Înane hetê leşker û polîsê înan ra ameyê qetilkerdiş. Pêwa nê zî dewaya dadgeha îdarî ya Mêrdînî amebî akerdiş de pawitiş bi şeklê ke Dayîka Taybete seke 'sempatîzanê PKKyî ya û verê aye de 'Posterê Rayberê PKKyî Abdullah Ocalanî' ameyo vînayîş, kerd. Her qiseykerdişî de îfadeyê mîyanê nakokî de yê ameyî kerdiş. Coka kênaya aye Helîme qalê hewldayîşê keyeyî yê xoresnayîşê qeymeqam, walîtî, selahîyetdar û sewbîna yê weşîye kerd. Helîme vana mumkin nîyo ke dimayê 6 rojan xebera emnîyetî înan ra bibo. Helîme vat: "Ma 7 rojî keyeyê xo de bêveng nêmendî. Nacnîye mi Qeymeqam gêrabî. Qeymeqamî vatibi alaya sipî wedarnê, wa bizanê ke şima şar ê. Senîn ke ma ala wedarna û ma vejîyayî verê berî la ale rê gule varnayî. No yeno çi mana? Waştêne ma zî vejê û qirkerdişêkê komî bikerê ke şahidan zî werte ra wedarnê. Waştêne serebût nêro zanayîş."

 

'Bêşik no wehşet dewlete rê bîyo şeklêk'

 

Helîme vat, înan serra 1993ine de zî serebûtêkê bi eynî rengî ciwîyayê û vat: "Serranê 90an de xeylêk serebûtî ameyî sereyê ma. Înan ra yew zî qetilkerdişê tutanê ma bi. Dayîka mi û nacnîya mi, dimayê ke tutî nêameyî keye, teber de înan gêrayî. Girseyê leşkeran vînenê, uca de teqîyayîşêk virazyayo. Demêk derg dayîka mi û nacnîya mi wazenê ke şêrê cayê teqîyayîşî, la hetê leşkeran ra yenê astengkerdiş. Dimayê ke wesayîtê zirxî yê leşkeran ancenê, cenazeyê 7 tutan vînenê. Ê tutan ra 5 keyeyê ma ra yê, yê nacnîya mi bî. Waya min a  Esmera 12 serrî û birayê mi Botano 4 serre zî ê teqayîşî de dinyaya xo bedelnayî. Ê emrê xo de mendî û ma tim înan ard xo vîr. Dayîka mi zaf xemgîn bîye û birînê ke nînê padayîş ci de abî. Dimayê 22 serran dayîka mi û dedê mi ameyî qetilkerdiş."

 

Cuyêka pirrî xoverdayîş: Zerrîya ci koyan de bî

 

Helîme ke nexşê destê Dayîka Taybet nîşan dana, vana pêşengeh virazîya, ma pêro dayî uca û vat: "Hetê nexşî de zaf serkewte bî. Demo ke ez vana dayê û qala aye kena zerrîya mi veşena." Helîme wina dewam kerd: "Aye demê zewicyaya kewte mîyanê xoverdayîş û maratonê cuyêka zehmet. Aye hemverê teda û zordestîyê dewlete de xo ver da. Tutê dayîka mi qij bî, ma koçer bî û heme bar kewtêne serê milê dayîka mi. Seke yeno zanayîş dewleta tirke serra 90î de seke ke heme herêma Vakurê Kurdistanî, bi taybetî zî Botan de hêrişê pîlî serê şarî de kerdî. Dewî ameyî xirakerdiş, xeylêk kesî sey wayê û birayê ma ameyî qetilkerdiş yan zî ameyî tepiştiş. O wext her wext pîyê mi ameyîne tepiştiş û hêrişê keyeyê ma ameyîne kerdiş. Dayîka mi bi tenê xeylêk xoverdayî kerd. Rihê aye yê xoverdayîşî uca ra bi rêxistin bi. Tu wext fek dewaya xo û herra xo ra vera nêda. Hende şer giran bîne zî şerwanê azadîye seke tutanê xo dîne û vatêne, 'ez tutanê xo nêverdana û nêşina.' Zerrîya aye tim koyan de bî, verê ê şerwenan de bî. Her tim qal kerdêne û hesreta xo pare kerdêne. Sey ciwanêke 15 serrî bi hêrs û heskerdox bî. Aye vatêne ez dayîka şerwenan a û bî dayîka Kurdsitanî. Her ke qalê dayîka Taybetî yeno kerdiş ganî binê heskerdişê aye azadîye bêro xêzkerdiş. Aye eşqê koyan bî. Aye bî dayîka Kurdistanî û reyke bîn kurdan rê rîyê dişminan mojna. Seba ke 19ê Kanûne de gule tena bi dayîka Taybet Înan rê, gule merdimayîye rê kewt. Merdimayî hema ker û lal a."

 

'Ma her serre ewro reyke bîn mirenê'

 

Helîme dimayê hêrişê wehşetî laçeka sîya pişnaya sereyê xo û şîn hema zî ancena. Helîme vana: "Ma waştêne ma cenaze bigîrê û bi keskesûran binexşê. Labelê dimayê 7 rojan cenaze remnayî û ma nêdî. Nêverdayî ma cenazeya dayîka xo bivînê. No tarîx de zî çin o. Her dîn û welatî de eke yew bêro qetilkerdiş zî dest nêdanê serê cenaze. Ma tu wext xo vîr ra nêkenê. Coka her serra serrgêra ci de ma reyna mirenê. Dayîka mi a roje de merd, dedê mi zî dimayê ci. Tewr peyîn zî waya mi Heznî (Sozdar) Înan demê bodrumê Cizîrî de qetil kerdî. Keyeyê ma de eynî wextî de bî 3 şehadetî. Merg heqê Homayî yo. La mergê winasî merdimî dejnenê.  Herîrî zî bi hawayêke wehşet ameyî qetilkerdiş. La ma bi înan serberz ê. Înan tu wext şaş nêkerd û bî rûmetê ma. Ma herîrî şehîdanê xo anê vîr. Dedê mi Yusuf, dayîka mi û waya mi Sozdare seba ma qehreman ê."