ÎZMÎR - Cinîyan dîyar kerd ke îqtîdarê AKPyî butçeya seba serra neweye amade kerda la seba şerî wedarita û vatî seba şerî nê, ganî seba îstîhdamî bêra şuxulnayîş.

 

Serê aşma Kanûne de Heyetê Pêroyî yê Meclîsî de Pêşnîyazqanûnê Butçeyê Îdarekarîyî yê Merkezîyê serra 2023ine de ame vînayîş û maddeyê ci ameyî temamkerdiş û qebûlkerdiş. Îqtîdarê AKPyî emsar zî beşêke pîlî yê çimeyan ‘pawitişî’ rê visna û butçeya şerî amade kerd. Goreyê serra vîyarte şîyayeyê şerî vejîya di qatî. Seba çimeyê şerî û butçeyê şerî yeno visnayîş, krîzê ekonomîyê welatî her ke şino giran beno. Seba krîzo ke yeno ciwîyayîş bêşik yê ke tewr zêde bi tesîr benê cinî yê.

 

Verbi serra neweyî cinîyan fikrê xo yê derheqê  butçeyî de û krîzê ekonomî de ajansê ma rê ardî ziwan.

 

‘Mabêne cinî û camêrdan de bêtêduştî esta’

 

Cinîya bi nameyê Funda Damariturk da zanayîş ke cinî di, hîrê karan kenê û vat: “Cinî pêwa hende  kar kenê zî nêeşkenê şîyayeyê mutbexî temam bikerê. Şîyayeyê asgarî qîm nêkenê. Ma cinî kedkar ê, çi heyf ma sey camêrdan beramberê keda xo nêgînê. Ma do serra 2023ine de zî baş nêbê. Mabêne cinî û camêrdan de bêtêduştî esto.”

 

Fundaye tewr peyîn wina vat: “Vera aştî bi ca bêro, şer çira yeno kerdiş? Ganî cinîyî butçeye ser o wayîrê heqî bibîne. Ma teberê welatî ra ewnîyenê, cinî dewlete ra paştdayîş gênê. Çira ma zî feyde nêgînê. Çira ma cîya vînenê.”

 

‘Komel nêeşkeno butçeya xo plan bikero’

 

Fîlîz Kiş ya seyarrotoxî kena wina vat: “Cinî komel de bêqîmet a. Ez kuçe de dezgeh akenê. Ez xişir viraznenê û roşena. La zabita û polîs nêverdenê. Kuçe de tu ca ma rê anêkerdê. Destur nêdanê. Sey her kesî hetê ekonomî de cinî zî zaf zor û zehmetîyan ciwîyenê. Ez betal bîya û seba nê kuçe de nê karî kena. Cinî her cayî de şîdetê psîkolojîk, bêtêduştî û desteştişî benê. Butçeya şerî rê yena visnayîş ganî seba merdiman bêra xerckerdiş. Cinî rewşa normale de şer de yê. Verê zî wina bî, her tim butçe şerî rê ameyîne visnayîş. Her cayê dinya de şer dewam keno. Çi heyf zewacê tuta 6 serrî normal vînenê û nê şerî meşrû nîşan danê. Nê heme girêdayeyê yewbînan ê.”

 

‘Do wina dewam nêkero, ma tîya yê’

 

Fîlîze dîyar kerd ke komeleyê cinîyan, platformê komelî û rêxistinê cinîyan yê hemverê nê şerî û nê caardişan têkoşîn lazim o û vat: “25ê Teşrîna Peyêne û 8ê Adare de hema ma nêresenê wareyan ê wareyan de yê û ma destbend kenê, şîdet kenê. Aseno ke do wina dewam bikero la wina derbaz nêbeno, ma tîya yê.”

 

Vaye mîyanê hewteyî de bedelîyena

 

Yelîz Kahramane zî reaksîyonê mojnaye butçeya ke ameya hadrekerdiş û wina ercnayîşanê xo ard ziwan ser: “Vaye her roje bedelîyena. Her hewte bi vayeya zêde herînayîş kenê. Ma nêeşkenê xo rê butçeyêk bibirnê. Seba cinîyan îmkan çin ê. Îstîhdam çin o. No sîstemê dewlete yo. Ganî butçe perwerde, tutan, cinî û weşîye ra bêra birnayîş.”

 

‘Ganî cinî paranê xo ser de bivinderê’

 

Mery Ocaka ke restorantêk de xebetîyena bale ant serra 2022î ser û wina vat: “Hetê ekonomîye ra serrîyêk xeylê xirab derbaz bî. Ma wazenê serra 2023î serre ke weş ba. Heta ke vaye biba do rewşe xirab biba. Ganî seba cinîyan par bêro cîyakerdiş. Ameyîşêk baş yê cinîyan çinî yo. Acaba do cinî senî keyeyê xo de debara xo bikerî. Cinî şîdet vînenê, yenê qetilkerdiş û probleme ekonomi cuyenî. Wa seba cinîyan wargeh bêrî akerdiş, îmkarî xebatî û meaş bêrî dayîş. Cinî do payanê xo ser de vinderî. Ganî butçe seba cinîyan bêra cîyakerdiş.”

 

‘Cinî heqdestêk kêm gênê’

 

Sila Topçana ke kare serbestî kena zî vat ke seba ke cinîyan rê butçeyêk çin o cuya înan baş nêvêrena û wina domnaye: “Cayo ke hunerê xo îcare bikera çin o. Rayraberdişê nê karî zehmet o. Pêroyê dinya ser de cinîyî camêrdan ra hîna kêm pere gênê. Îstîhdam seba camrêdan zî çin o. Yê ke unîversîte qedênenê kar nêvînenê. Polîtîkaya îstîhdamî ya dewlete seba cinîyan çin a. Tutêk mi esto. Ez seyyewbînanîya perwerdeyî wazena. Ez hetê perwerdeyî û weşîye de probleman cuyena. Nê raşteyan rê ganî butçeyêk gird bêra birnayîş. Ma şer nêwazenê. Vera nê tabloyî hêvîya mi serra 2023î ra esta.” 

 

‘Seba çekan nê seba îstîhdamî butçe’

 

Tewr peynî cinîyan ra Nevîn Aygena teqawite qisey kerd û vat: “Butçe ne seba dîyanet ne seba şer wa seba perwerdeyî û îstîhdamê cinîyan bêra birnayîş. Butçe seba dîyanetî yena birnayîş. Ez nêzana tîya de senî yeno xerckerdiş. Acaba do senî fêdeyê nê butçeyî seba ma bibo. Ganî şîdetê serê cinî û domanan peynî bibo. Ganî eldat pê bêro. Ez 2023î ra edalet pawena. Butçeya şerî cêbê hemwelatîyan ra vejîyena. Bacê ke ma danî, bi hawayêk seyyewbînan nînê parekerdiş. Serra 2023î xeylê muhîm o la seba Tirkîya hîna zêde muhîm o.”