Sema Çaglak

 

AMED - Vervatoxa Komîsyonê Ekolojî ya HDPyî, Menekşe Kizildere dîyar kerd ke sebebê bêawî, viraştişê baraj û projeyê HESî yo. Menekşe, wina vat: “Seba polîtîkayê şaşî yê dewlete her ke şino rijnayîşê xoza zêde beno. Tirkîya de rewşa xoza goreyê rewşa demokrasî vuryena. Demokrasî rewşêke senîn de bo, ekolojî zî eynî rewşe de ya."

 

Her ke şino germbîyayîş û vurnayîşê xoza tewr zêde tesîr serê dinya keno. Goreyê zanayîşî û raporê pisporan, tehlukeyê xelayî seba dinya esto. Sewbîna reyna goreyê raporê pisporan, dayeyê varayîşê vartî zaf tay bîyo û o zî beno sebebê krîzê bêawî. Vervatoxa Komîsyonê Ekolojiyî Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) Menekşe Kizildere, derheqê babete de ajansê ma rê ercnayîşê xo pare kerd û dîyar kerd ke Tirkîya de polîtîkayê îklîmî çin o, la rijnayîşê xoza esto.

 

'Seba polîtîkayê şaş rijnayîşê xoza zêde beno'

 

Menekşe destpêkê qiseykerdişê xo de bale ant serê krîzî û vat, krîzê awe nîno manaya wişk bîyayîşê serre. Krîzê awe seba bê serûber xebitnayîşê çimeyê xoza û sîstemê modernîteyê kapîtalîstî yo. Menekşe wina dewam kerd: "Roja ewro de awe sey qezenc yena vînayene û bi no hawa bi rayîrê bazirganî û projeyê barajî çimeyê awe yenê çinkerdiş. Labelê wişkserrî ke yew sebebê krîzê îklîmî yo, her ke şino tewr zêde serê cuye de tesîr keno û pîl beno. Bi polîtîkayê şaş her ke şino rijnayîşê xoza zêde beno û vera çareserkerdişê nê probleman, her roje problemê bînan rê ber yeno akerdiş. Yan zî sebebê nê heme problemê tevgerê merdiman o. Bêawî prosesêko normal nîyo û derbaz nêbeno. Sey pêro alozîyê îklîmî, bêawî zî nîno vurnayîş. Seba nê lazim o ke heme tevgerê ke zirar danê, çimeyê awe bêrê kontrolkerdiş. Sewbîna seba çareserkerdişê krîzê îklîmî ganî polîtîkayê rast bêrê averbîyayîş."

 

'Sedema hişkesaliyê ya herî mezin çêkirina bendavan e’

 

Menekşe neql kerd ke 18ê Çele de NASA, peykêk bi nameyê Grace-Fo erşawito feza û goreyê nê neqlkerdişî ke dayeyê vartî kêm bîyo, sewbîna Tirkîya zî bi problemêk krîzê awe dir rî bi rî ya. Menekşe dîyar kerd ke sebebê ci baraj û projeyên HESî yê û vat: "Çimeyê awe tena seba xebitnayîşê awe nîyê. Eynî wextî de seba ekolojî û tewir bi tewir nebatan û heywanan ê. Gama ke ma ewro ewnîyenê, xeylêk cayen de barajî ameyê viraştiş. Pêwa nê çiqas welatijan reaksîyon vera viraştişê barajan bidê zî reaksîyonê şarî bê cewab manenê. Sebebê ziwabîyayîşê herêmê Serhed, Botan û Dêrsimî seba çinkerdişê çirran o."

 

'Tirkîya de qirkerdişê xoza yeno kerdene'

 

Menekşe dewam de wina vat: "Ma eşkenê vajê ke problemê ekolojîk ameyê sewîyeyêka nêçareserkerdişî. Tirkîya de polîtîkayê îklîmî çin o. Polîtîkayêk ke seba krîzê awe bigîro çin o. Vera ci sey no alozî destê îqtîdarî ra nêvejîya yo, eleqedar nêbenê û reyna pey sermayedaran şinê û pollîtîkayê qirkerdişê ekolojî kenê."

 

'Demokrasî bi çi rengî bo ekolojî zî a rewşe de ya'

 

Menekşe wina qiseykerdişê xo qedêna: "Eşkereyo ke Tirkîya de demokrasî rewşêke senîn de bo, ekolojî zî eynî rewşe de ya. Demokrasîyo ke her ke şino bi sînor beno, bingeyê îdarekerdişê faşîzan awan keno. Coka çareserîyêk hîra çin o. Sîstemo bîyaye vera pawitişê xoza, şîrketan û kapîtalîzmî paweno. Eke na rewşe dewam bikera, ma do rastê rijnayîşê tewr pîlan bêrê."