AMED - Serê qedexeyê tebervejîyayîşê kuçeyan ê Sûrî ra 5 serrî derbaz bi. Qedexeyo ke bi desan kesî dinyaya xo bedilnabi, bi seyan kesî zî ameybî tepiştene. Keyeyî zî seba ke kiştoxê domananê înan bêrê muhakemekerdene, têkoşînê xo yê edaletî dewam kenê. Domanê ke domanê înan ameyî qetilkerdene, dîyar kerdî ke ganî hesabê Sûrî bêro perskerdene.

Qezaya Sûrî ya Amedî ke bi tarîxî xo yena zanayene, 2’ê Kanûna 2015 de qedexeyê tebervejîyayîşê kuçeyan ame îlankerdene û 103 rojan dewam kerdib. Serê qedexeyî ra 5 serrî derbaz bi. Qedexeyo ke tewr derg bi de heme qeza ame rijnayene. Keye û muzeyê tarîxî ameyî talankerdene. Bi desan kesî ameyî qetilkerdene û bi seyan kesî zî ameyî tepiştene. Xeylê kesî ke ameyî qetilkerdene, nasnameyê înan nêame tespîtkerdene. Sewbîna pêwa nê çîyan UNESCO zî hemverê nê wêrankerdişî bêvengîyê xo pawit.

 

Roja 38ê qedexeyî de Rozerîn Çukura 17 serrî 8'ê Çele yê 2016 de ameye qetilkerdene. Cenazeya Rozerîne 5 mengî dima teslîmê keyeyê aye ameye kerdene. Dewa Herîdana Pîranî cenazeya Rozerîne ameye definkerdene.

 

'Vîrardişê ma tar û mar kerdî'

 

Dayîka Rozerîn Çûkur, Fahrîye Çukur dîyar kerd ke dimayê qedexekerdişê teberî de xeylê kesî Sûrî ra koç kerd û wina va: "Sûr, seba ma zaf bi qîmet bi. Warê ma bi. Eşkerayo ke wêrankerdişê Sûrî ame plankerdene. Hema zî qedexe dewam keno. Xeylê kesî keyeyê xo ra vejîyayî û terk kerdî. Vatî ma keyeyan danê. Ma keyeyan nêwazenê û ma germbîyayîşê keyeyê xo û kuçeyê xo wazenê. Germbîyayîşê taxe û kuçeyê m ati ca de çinbi. Lazimîyê ma yê bi cîranan dir, kayê domanan ê taxan, nanê ke ma tenûre de viraştêne heme qedênayî. Sûr seba ma girîng o û tu ca nêeşkeno cayê ci bigîrê. Ez cuya xo ya verê wazena, çira ay rojê ma, ma ra girewtî. Heme vîrardişê ma bî. La heme vîrardişê ma tar û mar kerdî."

 

'Ganî hesabê Sûrî bêro perskerdene'

 

Fahrîye va ke Sûr de merdimayî ame qetilkerdene û wina va: "Berpirsîyarê wêrankerdişê Sûrî kam o? Sûcê merdiman çi bi? Kesê ke ameyî qetilkerdene pêwa keyeyê xo yê rijnayî tewrê Çemê Dîcleyî bî. Sûr de merdimayî ameyî qetilkerdene. Ma hacet nêbî, ma însan bî. La ma ameyî kiştene. Ca û wareyê xo ra ameyî koçkerdene. Eke merdim bibayîne, hende zulm nêkerdêne. Helbet ma do rojêk  bimirê la ganî neslê newe ke ma çîyê ke ciwîyayê, xo vîr ra nêkerê û nêdê xovîrrakerdiş. Ganî qêrînayîşê kesê ke binê keyeyê wêrankerde de cenazeyê dayîk, pî û domananê xo geyrayîne nêrê xovîrrakerdiş. Eke neslê newe nê çîyan bidê xovîrrakerdiş, ma heqê xo helal nêkenê. Ganî hesabê Sûrî bêrpo perskerdene."

 

'Waştişê cenazeyan bîne sebebê tepiştene'

 

Fahrîye dîyar kerd ke dejê keyeyê Sûrî bi teda û tepiştişan zêde kerdî û wina va: "Bi wêrankerdişê keyeyan dir nêvindertî û dest bi destbendkerdiş û tepiştişan kerdî. Dewa akerdî, kerdî zîndanan. Nêvatî pîr yan zî doman ê, hemine kerdî zîndan. Eke m acenazeyanê xo biwaştêne, bînenê sebebê dekewtişê zîndanî. Bi desan domanê keyeyan ameyî qetilkerdene. Cenazeyê înan ameyî nimtene. Seba ke ma cenazeyê domananê xo waşt, çîyo ke ardî sereyê ma nêmend. Ma ameyî tepiştene û îşkencekerdene. Bi heqaret û tehdîdan dir rî bi rî mendî. Çîyê ke ma ciwîyayî, seba merdimayî îxanetêk bi. Veng dana merdiman, kesê ke mîyanê kerra û dêsan de mendî, ê zî seke şima merdimî bî. La ma merdimayî ra şerm kerd. Heqê tu kesî çinbi ke, nê zulmî ma ser de bikero. Domananê ma binê betonan de heps kerdî. Xeylm înan bi vêşanî û têşanî dinyaya xo bedilnayî."

 

Fahrîye dimayê qiseykerdişê xo fotograf û çîyê ke pey Rozerîne de mendibî ramojna û va: "Heqê kênaya ma no bi? Kênaya mi zana bî, aye fotografantiş ra zaf hes kerdêne. Sewbîna xêzkerdişê resmî ra zaf heskerdêne. Xeylê çîyan mojnayîne mi zî. La dewlete kênaya mi, mi ra girewte."

 

'Bi 5 serrî yo m atêkoşînê edaletî danê'  

 

Sewbîna qedexeyê 2015î de Helîn Şena 12 serrî ke şîne nan girewtêne, bi guleyê wesayîtê zirxî yê Kobra ra ame eştene, ameye qetilkerdene.

 

Dayîka Helîn Şen, Nazli Şen dîyar kerd ke heta ke kiştoxî nêrê muhakemekerdene do têkoşînê înan dewam bikero û va: "Bi 5 serrî yo ma têkoşînê edaletî danê. Qezaya Sûrî de kênaya min a 12 serrî ameye qetilkerdene. Kiştoxê aye zî eşkera yê. La pêwa nê çîyan, nînê muhakemekerdene. 4 serrî ra dima dewa abî û qerarê vindertişî dayî. Ez reaksîyon ramojnena. Ma heme eynî çî ramojnenê. Ê vanê ke bi nê qerarî, ganî ma fek dewa ra vera bidê. La verpayê ci, ma do qetî fek ci ra vera nêdê. Het ake ez biciwîyî, ez o fek na dewa ra vera nêdî. Kênaya min a 12 serrî ke seb aarayî biwera şî nan bigîra la aye kerdî hedefê xo û aye kiştî. Kezeba ma veşnayî. 5 serrî yo ez şina serê mezela kênaya xo. Dejê Helîne qet kêm nêbîyo. Ez bawerîya xo bi edaletê înan nêana."

 

'Ê do her wext zerrîya ma de biciwî yê'

 

Qedexeyo ke 2’ê Kanûne de ame îlankerdene û 103 rojî dewam kerd de, roja ewil de Çekvar Alîş Çubuk hetê polîsan ra ame qetilkerdene. Çekvar 16 serre bi. Çevkar Çubuk verê mektebê Suleyman Nazîf ame qetilkerdene. Seba hêrişî tu kes nêeşkabi cenazeya ey bigîrê.

 

Dayîka Çekvar Çubukî, Netîce Çubuk zî wina va: "Ma qetî a rojan nêkenê xo vîr ra. Ma do her wext wayîrê vîrardişanê înan vejîyê. Serê nê serebûtan ra 5 serrî derbaz bi. Labelê dejê ma hema zî teze yo. Ma za dej ant û ma nêwazenê tu dayîkî nê dejan biancê. Ê do her wext zerrîya ma de bi û do zerrîya ma de biciwî yê."