AMED - 5 serrî verê xoverdayîşê 103 rojan ê Sûrî ra derbaz bi. Her çiqas 5 serrî derbaz bi zî taxê Sûrî de bi nameyê cîya talankerdiş û texrîpkerdiş dewam kenê.

 

Qezaya Sûrî wayîrê tarîxêk kan a. Rêçe 7 hezar serran heta roja wera ameya. 4ê temmuze 2015 de Sûr bi taybetmendîyê xo lîsteyê Mîrasî dinya de cayê xo girewt. Sewbîna hetê bawerîyan de zî cayêk rengîn o. Vernîya 7ê hezîrana  2015 de şarsitanê herême û Tirkîya hemverê şarê Kurd û Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) xeylê hêrişî ameyî meydan. 5ê hezîrane hemverê “Mîtîngê Pîlî yê Demokrasî” ê HDPyî û hemverê kesê ke waştî kayî bierşawê domananê Kobanî, Pirsûsî hêrişêk bomba ame meydan. Hêriş de bi desan kesî dinyaya xo bedilnayî. Êdî a roje ra nat hêrişî bêmabên dewam kerdî. Prosesê çareserî hetê hukmatî ra ame xirakerdene. 14ê tebaxe de Sûr û xeylêk şaristanan de bi rayberîya Meclîsê Şarî, “Îdarekarîyê xoser" ame îlankerdene. Hemverê îdarekerdişê şarî de, dewlete 14ê tebaxe de hêrişêk pîl kerd.

 

Murat Gunduz dinyaya xo bedilna

 

Goreyê zanayîşê bêfermî vernîya 2yê Kanûne de qeza Sûrî de 14 rey qedexe ame îlankerdene. Qedexeyî de polîsan eşt serê keyeyanê Sûrijan û hêriş kerdî. ê  caran qedexe hat îlankirin. O wext mabêne polîsan û welatijan de pêrodayîş vejîya. Pêrodayîşan de bi desan doman, ciwan û cinî birîndar bî. Murat Gunduz (21) 24ê tebaxe de taxa Saraykapi ya Sûrî de netîceyê gulevaranê polîsan de dinyaya xo bedilna.

 

Hemverê hêrişê polîsan de welatîyê qeza, kuçeyan de dest bi ronayîşê barîkatan kerdî û waştî ke xo bipawê. Ciwanan kuçeyan de xendek kolnayî û pîr û kalî zî bi torbeyan welî barîkat awan kerdî. Perwerde ra heta weşîye komîsyonî ameyî awankerdene. Cuya komîn bi her hawa mîyanê qeza de ameyî awankerdene. Welatîyê qeza şewe û roj kuçeyan de pawitişê xo kerdî. Kiştişê Murat Gunduzî tesîrêk pîl serê welatijê taxe kerdib.

 

6 Êlûle 2015 de qedexeyo yewin

 

Dewlete reya yewin 6ê êlule 2015 de Sûr de qedexeyê tebervejîyayîşê kuçeyan ê 48 saetî îlan kerd. Qedexeyê ewil de 8 polîsî birîndar bî û 2 polîsî zî merdî. 13ê Êlûle de seba rojêk reyke bîn zî qedexeyê tebervejîyayîşî ame îlankerdene. 13ê Êlûle heta 10 teşrîna verêne de 4 rey qedexe ame îlankerdene û qedexe 27 saetan dewam kerd. Qedexeyê 10ê teşrîna verêne 2015 de 4 rojan dewam kerd û qedexeyan de çekê giranî ameyî xebitnayene. Netîce de kuçeyê Haci Nûrî yê taxa Fatîhpaşa de Halîl Tuzulerk û cinîyêke digane dinyaya xo bedilnayî. Rojê diyîn qedexeyî de zî domana 12 serrî Helîne Şen wexto ke şî firine taxa Xançepekî de netîceyê gulevaranî de dinyaya xo bedilna.

 

Qedexe roja 4in de ame wedaritene, dimayê wedaritişê qedexeyî kuçe û taxa Sûrî rijyabî. Bi hezaran keyeyî ameyî rijnayene û serê dêsan de nuşteyê nîjadperestî ameyî nuştene. Şar êdî şandînan zî nobete de bi. Qezayê bîn yê Amedî paştdayîşê xo seba Sûrî ramojnayî. Taxan de şan de adir ameyîne tavistene û dorê adirî debîne yew.

 

Qedexeyê 3in de 5 domanê ke 10 û 13 serrî bî birîndar bî. Pêwa qedexeyan 6ê teşrîna peyêne 2015 de taxê Hasirli, Dabanoglu û Savaşa Sûrî hetê JOH û POHî ra ameyî ablûqakerdene, dima ra taxî ameyî gulavarankerdene. Bi seyan welatî verê xo dayî Sûrî welatijî hetê polîsan ra ameyî astengkerdene. Ferhat Dogru (21) wexto ke hemverê polîsan vejîya, birîndar bi. Ferhat nêweşxane de dinyaya xo bedilna û goreyê raporê tibê edli bi “guleyê jehrî” dinyaya xo bedilna. Eynî roje de welatî hemverê barîkatê polîsan kewtî taxa Sûrî û paştdayîş dayî endamê YPS û YPS-JINî.

 

Ca û wareyê xo terk nêkerdî

 

Her roja ke derbaz bîne Sûr de hêriş tewr giran bîne. Pêwa polîsan êdî leşker zî tewrê operasyonan bî. 4in qedexeyan de êdî hêriş bi tanqê leşkerî ameyî meydan. Goreyê zanayîşê selahîyetdaran dewlete prosesê qedexeyan de 22 hêzê dewlete merdê. Seba ke şar zirar nêvîno endamê YPSyî peyser game eştî, la JOH û POH sereştişê keyeyan kerdî. Sereştişî de cinîyêke bi hêrişê polîsî taybetî dir rî bi rî mendî. Sewbîna dês de nuşteyê dişminîyê cinîyan kenê ameyî nuştene. Bi desan welatî ameyî destbendkerdene û bi hêrişî dir rî bi rî mendî. Pêwa teda û zordarî welatijê qeza ca û wareyê xo terk nêkerdî û tîya cuya xo domnayî.

 

Tahîr Elçî dinyaya xo bedilnayî 

 

27ê teşrîna peyêne de Mînareyê Çar Lingî hetê polîsê taybetî ra ame gulevarankerdene. 28’ê teşrîna peyêne de tîya bi beşdarbîyayîşê serekê Baroyê Amedî Tahîr Elçî ra eşkerayîyêk ame dayene. Eşkerayî de Tahîr Elçî netîceyê gulevaranê polîsan dinyaya xo bedilna. Dimayê ke Tahîr Elçî dinyaya xo bedilna, reyke bîn qedexeyê tebervejîyayîşê ame îlankerdene. Şan de pêrodayîşê xidar dewam kerdî û 29’ê teşrîna peyêne de qedexe ame wedaritene. Dima ra walîtî 2’yê kanûna 2015 de 9 rojî qedexeyê tebervejîyayîşê kuçeyan îlan kerd. Hem Sûr de û hem zî teberê Sûrî xoverdayîşêk pîl estbî. Bi seyan welatî Meydanê Berê Koyî kom bî û hêrişê bîyaye şermezar kerdî. Tîya zî girse bi hêrişê polîsan dir rî bi rî mendî. Bi desan kesî ameyî destbendkerdene û bi desan kesî zî netîceyê hêrişan de birîndar bî.

 

Cenaze erd de mendî

 

3’yê kanûne de Mîzgîn Koçyîgît waşt şêro qeza la Meydanê Berê Koyî gulevarnayî û netîce ci de dinyaya xo bedilnaye. Çekvar Çubuk (17) verê Mektebê Suleyman Nazîfî de hetê polîsan ra hedef ame girewtene û netîce de dinyaya xo bedilna. Welatijê ke waştî cenazeyê Mîzgîn û Çekvar bigîrê ameyî gulevarankerdene. Eynî roje de netîceyê bombaya ke îsabetê keyeyê Mehmet Demîrel kerd, Mehmetî dinyaya xo bedilna. Bi saetan cenazeya Mehmetî erd de mend. Dimayê ke pêvînayîşê sîyasetmedaran cenaze ameye dayene.

 

Qedexeyê 103 rojî... 

 

6’ê kanûne de Hemamê Paşa û Cemiyetê Rojnamegerê Azad (OGC) ame veşnayene. 7’ê kanûne de Camiya Kurşunî ameye bombavarankerdene, 9’ê kanûne de zî Dêrê Keldaniî ame veşnayene. Hetê walîtî ra seba 17 saetan qedexe ame wedaritene la reyna zî hêrişê polîsan nêvindert. Dimayê 17 saetan polîs û leşker dorê Sûrî kerdî binê abluqa û welatîyê ke mecbûr koçber bîne, ameyî astengkerdene. Dimayê 9 rojan 10’ê kanûna 2015’an de 17 seatan qedexe ame wedaritene. Dima ra zî walîtî 103 rojan qedexeyê tebervejîyayîşê kuçeyan îlan kerd.

 

'Mewzîyê bi Mor'

 

Sûr de hemverê hêrişê xoverdayîşêk pîl ame meydan. Cinîyan seba averberdişê rêxistinbîyayîşê xoser her wext mîyanê tevger de bî. Cinîyan perdeyê morî kuçeyê pêrodayîş esto daliqnayî û seke “Mewziyê bi Mor” ameyî binamekerdene. Wextê qedexeyan de YPS û YPS-JIN awankerdişê xo îlan kerdî.

 

Sûr de xoverdayîş estbi û Amed de zî şar kuçeyan de bi. Netîceyê hêrişan de xeylê kesî dinyaya xo bedilnayî. 14’ê kanûne de Parka Koşuyolû ya Rêzanê Amedî hemverê hêrişê Sûrî de çalakîyêk ame viraştene. Polîsan hêrişê çalakî kerd, netîceyê hêrişî de Şerdîl Cengiz (21) û Şiyar Salman (18) dinyaya xo bedilnayî. Sewbîna Mesût Sevîktek û Îsa Oran 23’yê kanûne de netîceyê hêrişî de dinyaya xo bedilnayî, dimayê mengêke cenazeyî teslîmê keyeyî ameyî kerdene. dimayê demêk qezaya Sûrî de operasyonêk bîn ê xidar ame destpêkerdene. Netîceyê operasyonî de xeylêk cinî, ciwan, pîr û kal dinyaya xo bedilnayî.

 

Xoverdayîşê 4 mengan

 

31’ê kanûne de Cizîr, Şirnex, Nisêbîn, Farqîn, Gever û xeylêk cayê bîn de YPS û YPS-JIN awankerdişê xo îlan kerdî. 8’ê çelî de Rozerîn Çukur (16) verê Mektebê Suleyman Nazîfî de netîceyê gulevaranê polîsan de dinyaya xo bedilna. Mîyanê 103 rojan de JOH, POH, polîsê taybet, leşker bi tanq û top, helîkopter û sewbînî hemverê YPSyî vejîyayî. La nêeşkayî xoverdayîşê YPS peynî bidê ci. Xoverdayîş 4 mengî dewam kerd, koma tewr peyîn û berpirsîyarê Sûrî Cîhat Turkan (Çiyager) û  Mahsûn Gurkan, Sînan Dûman, Dîlber Bozkurt zî mîyan de 7 endamê YPS dinyaya xo bedilnayî. Pêwa hêrişê xidar welatijê Sûrî ca û warê xo terk nêkerdî.

 

Welatîyê qeza keyeyê xo nas nêkerdî

 

Dimayê qedexeyê 103 rojan adara 2016 de "peynîbîyayîşê operasyonî" ame neqlkerdene. Dimayê neqlkerdişî taxan de prosesê rijnayîşî ame destpêkerdene. Sûr bi taybetîyê xo lîsteyê Mîrasê Kultur ê Dinya yê UNESCOyî de ca girewtêne. Pêwa rijnayîşê Sûrî bêveng mendî. Cayê tarîxî yew bi yew ameyî rijnayene. Keyeyê ke waştî şêrê çîyanê xo bigîrê, keyeyanê xo nas nêkerdî. Sûr de lezabez qerarê îstîmlaqkerdişî ame dayene û no qerar Rojnameyê fermî de ame weşênayene. Taxê sey Dabanoglu, Hasirli, Cemal Yilmaz, Savaş û Fatîh Paşayî de 6 hezar û 300 parsel hetê dewlete ra ame îstîmlaqkerdene. UNESCO hemverê qeraro ke ameyo dayene de reyna bêveng mend.

 

Pêwa rijnayîşê taxan her kuçeyê qeza de kalekol ameyî awankerdene. Welatîyê qeza bi kamerayê mobese ameyî taqîbkerdene. Taxê qeza de polîtîkayê taybet ê şerî ameyî kerdene.

 

Çend 5 serrî verê xoverdyîşî ra derbaz bîyo zî hema zî taxan de qedexe dewam keno. Taxî bi blokê beton ameyî ablûqakerdene. Heta nika kesêk nêzano ke tîya çi yeno kerdene. Sewbîna taxê sey Ben û Sen, Îskenderpaşa, Lalebey û xeylêk taxê bîn bi nameyê restorasyonî talankerdiş û texripkerdiş zî dewam keno.