Rozerîn Gultekîn

 

STENBOL – 115ine serra Roja Têkoşînê Seba Azadîya Çapemenîye de rêxistinê meslekî û rojnamegeran dîyar kerdî ke heqîqet yeno sîyakerdiş û vat ke rayîrê azadîya çapemenîye têkoşînê hemparî ra derbaz beno. 

 

24ê Temmuza 1908î de rojnamegeran qerar da ke rojnameyê xo nîşanê heyetê sansurî nêdê û memurê sansurî nêgêrî buroyanê xo. Dimayê serra 1948î 24ê Temmuze de bi qerarê Cemîyetê Rojanamegeranê Tirkîya ‘Roja Têkoşînê Seba Azadîya Çapemenîye’ ame îlankerdiş. A roje ra heta nika rojnamegerî seba azadîya çapemenîye vera zext û zoran têkoşîn danê. 115 serrî serê ci ra derbaz bî. Ê tarîxî ra heta nika azadîya çapemenîye bi îqtîdarîyê AKP-MHPyî kangren bî, resa merheleyêke bîn. 

 

Goreyê Endeksê Azadîya Çapemenîye ya Dinyaye ya Rojnamegerê Sînor Nêşinasî (RSF) ke hadre kerdo Tirkîya mîyanê 180 welatan de rêza 165ine de ca gêna. La vera heme zextan çapemenîya azade sere nêronena. 

 

Endama Heyetê Rayrîberîya Sendîkaya Xebatkarê Matbaa û Weşanî ya Tirkîya (DÎSK-Basin Îş) Elîf Akgule û rojnamegera Agence France-Press (AFP) Eylul Denîz Yaşare JINNEWSî rê ercnayîş kerdî. 

 

Çapemenîya azade nêameye astengkerdiş!  

 

Elîf Akgule da zanayîş ke serê serrgêra wedaritişî yê 24ê Temmuza 1908î ra 115 serrî derbaz bî la hema zî Tirkîya de sansurêk gird pê yeno û vat: “Tirkîya de qet azadîya çapemenîye çinî bî. Her tim zext estbî. Serra 1950î ra heta 90î vera muxalîf û çapemenîya kurdî de polîtîkayê şîdetinî pê ameyî. No bî adetê dewlete. Dewlete wayîrê çapemenîyan bedilna û çapemenîya hewzî vet raşte. Bêsendîkabîyayîş dayî destpêkerdiş. La hemverê çapemenîye de her tim hêriş zêde kerdî. Vera her çîyî rojnamegeran fek heqîqetî ra nêverda. Hêrişan vernîya çapmenîya azade nêgirewt." 

 

Venga wayîrvejîyayîşî 

 

Elîfe dewamê qiseykerdişê xo de ard ziwan ke îqtîdar hewl dano vernîya rojnamegerîye bigêro û wina dewam kerd: “Wazeno çapemenîyêke ke reklamê înan kena awan bikero. Wazeno goreyê menfîetanê xo xeberî bêrî viraştiş. Heqê girewtişê xeberan yeno astengkerdiş. Wazeno heqîqetî raşte ra wedarno. La vera nê de ganî têkoşînêk hempar bêro rayraberdiş. Ganî ma û meslegdarê xo pîya rêxistin bibê. Seba dewamkerdişê rojnamegerîye sendîkabîyayîş xeylê muhîm o. Ganî ma têkoşînê xo her ca de bidê.” 

 

‘Bi qetilkerdişan hewl dayî bêveng bikerê’  

 

Eylul Denîz Yaşar zî qiseykerdişê xo de bale ant serê tedayê rojnamegeran û rojnamegerê tepişteyî û wina vat: “Welat de mumkin nîyo ke ma qalê azadîya çapemenîye bikerê. Azadîya çapemenîye raşte de bi destê polîsan yena kontrolkerdiş. Kurdistan de rojnamegerî bi hawayekê sîstematîk şîdet vînenê. Tedayî yenê kerdiş. Seba xeberanê ke viraznenê, dewa yenê akerdiş. Bi qetilkerdiş, bi destbendkerdiş, bi cipersayîş û dewayan hewl danê ke bêveng bikerê. Goreyê Endeksê Azadîya Çapemenîye ya Dinya ya 2023ine ê RSFyî amade kerdê, Tirkîya hetê azadîya çapemenîye de mîyanê 180ê welatî de rêza 165ine de ca gêna. No zî rejîmê dîktatoral ê Tirkîya ramojneno.”

 

Venga wayîrvejîyayîşî  

 

Eylule peynîya qiseykerdişê xo de dîyar kerd dimayê ke qertê zerd ê çapemenîye bi qertê çapemenîye yê turkuaz ameyo vurnayîş ra dima, pêro rojnamegerî bi hêrişan reyde ameyê rî bi rî û vat: “Qanûnê dezenformasyonî yê aşma êlule de bi qanûn, seba azadîya pêro hetî û çapemenîye bî tehluke. Hêrişêk çinkerdişî esto. Wazenê komelî bê hiş verdê. Ganî her kes heqê girewtişê xeberan bipawo. Hewl yeno dayîş ke heqîqet bêro sîyakerdiş. Ez venga wayîrvejîyayîşê rojnamegerî kena.”