Sema Çaglak

 

AMED - Parlementera Partîya Çep a Keske ya Amedî Ceylan Akçaye da zanayîş ke problemê ke Amed de pê yenê heme girêdayeyê yewbînan ê û vat ke ê do problemê Amedî bi şarî reyde çareser bikerê.” 

 

Badê weçînayîşî parlementerê newe yê ke bajaranê ke tede ameyî weçînayîş de dest bi xebatanê xo kerdî. Nê bajaran ra yew zî Amed o. Amed de hetêk ra şîdet û qetilkerdişê cinîyan zêde beno û heto bîn ra zî qirkerdişê ekolojîye yeno kerdiş. Sewbîna feqîrîya cinîye ke her ke şina zêde bena zî tesîrêk gird serê cinî û bajarî de kena. 

 

Parlementera Partîya Çep a Keske ya Amedî Ceylan Akçaye derheqê problemê ke Amed de vejîyayî raşte de ercnayîş kerd.  

 

‘Weçînayîş binê zextan de pê ame’  

 

Ceylane destpêkerdişê qiseykerdişê xo de bale ant ercnayîşê derheqê netîceyê weçînayîşî ser û dîyar kerd ke weçînayîş ra ver prosesêk 8 serrî ke tesîr bi rojeva weçînayîşî kerd estbî. Ceylane wina qisey kerd: “Prosesê weçînayîşî de HDP bi dewaya girewtişî reyde rî bi rî mend. Heto bîn de dewaya Kobanê ke hema zî dewam kena, tede têkoşînê cinîya kurde ame muhakemekerdiş. Yanî weçînayîş vakurê Kurdistanî de binê zextan de ame kerdiş. Îqtîdar zext bi şarî kerdêne. Her xebata ma ya weçînayîşî de zextê polîsan estbî. Bi no hawa waştî ke çimê şarî bitersnê. Prosesê weçînayîşî de bawerîya şarî ya bi sîstemêk demokratîke hetê dewlete ra ame şikitiş. Qet şik çino ke netîceyê weçînayîşî goreyê waştişê ma nêbî. Ma mîyanê xo de zî xeylê ercnayîş kerd û çimdarîyanê xo vat. Nika ma bi huqûqnas, rêxistinê cinîyan û rêxistinê sîvîlî reyde qisey kenê û munaqaşayan kenê. Dimayê na aşme ma do bi şarî reyde kom bibê û ma waştişê şarî goşdarî bikerê. Ma rayîr û raybazê çareserîye bi şarî reyde munaqaşa bikerê.” 

 

‘Amed de sîstemêk mîlîtarîstî awan kerdî’ 

 

Ceylane problemê ke Amed de pê yenî ser de zî vinderte û ard ziwan ke Amed problemê tewr ver bi çim ke tede hêzê asayîşî zêde bîyî ra yew o û vat: “Tirkîya de nizdîyê mîlyonêk kes hêzê asayîşî de ca gênê. Kurdistan de zî xeylê cayî sey raşteyê taybet yenê binamekerdiş. Nê bajaran ra yew zî Amed o. Amed de hûmarêka zêde ya hêzê asayîşî esto û hûmarêka zêde ya qerekol û kalekolan esta. Nîno zanayîş ke nê leşkerî girêdayeyê kam cayî. Gama ke ma zêdebîyayîşê înan persenê bi bahaneyê asayîşî vanê ‘ma nêeşkenê cewab bidê’. Vera înan de yê ke tewr zêde reaksîyon mojnenî reyna cinî yê. Cinîyan bi vindertişê xo reyna mojna ke ê vera sîstemê zordestîye de sereyê xo çewt nêkenê û no sîstemê mîlîtarîstî qebul nêkenê.” 

 

‘Bi viraştişê awbendan qirkerdişê ekolojîk yeno kerdiş’ 

 

Ceylane da zanayîş ke Amed de çimeyê xozayî yenê wirkerdiş û wina vat: “Tewr peynî Gelîyê Godernê de waştî ke awbend virazê. Kurdistan de bi viraştişê awbendan qirkerdişêk ekolojîk kenê. Bi no hawa na herême de huşkîyêk zêde pê yeno, bi huşkîye reyde zî raşteyê çinitişî zirar vînenê û keda cinîye ya raşteyê çinitişî yeno diznayîş. Bi huşkîye reyde vernîya çimeyê awe yenê girewtiş û heme gandarî tesîr benê. No qirkerdiş pêroyê Rojhelatê Mîyanênî de texrîbatê girdî virazeno.” 

 

‘Problemê Amedî heme girêdayeyê yewbînan ê’ 

 

Ceylane dewamê qiseykerdişê xo de vat ke heme kaos û krîzê Tirkîyaye girêdayeyê yewbînan ê û wina dewam kerd: “Tirkîya hetê krîzê ekonomîye de prosesêk tewr zehmetin ciwîyena. Şar her roje bi vayeyêka newe reyde şîyar beno. Vayeya KDVyî kewt se ra 20î. Qet şik çin o ke na vaye zî tewr zêde serê cinîyan de tesîr virazena. Cinîyê ke hewl danê îdareyê keyeyê xo bikerê bi krîzî reyde peritnayîş. Reyna gama ke ma ewnîyenê Amedî, hûmarêk se ra 40ê cinîyan bêkar ê. Vera înan probleman de qet şik çin o ke kar û xebatê ma dest pêkerdî. No problemo ke ma qala ci kenê heme girêdayeyê yewbînan ê. Seba çareserkerdişê probleman bi rêxistinê sivîl û dezgehê cinîyan reyde çareserîyan aver benê.” 

 

‘Amed de şîdetê hemverê cinî de yeno meşrûkerdiş’ 

 

Ceylane, dîyar kerd ke Amed de şîdetê hemverê cinî zî her ke şino tewr zêde beno û wina vat: “Serê babeta şîdetê hemverê cinî de rolê hukmî wayîrê cayêk muhîmî yo. Seba ke goreyê înan ganî cinîya ke bi şîdetî reyde rî bi rî manena, ganî aye bi şîdetî qanîh bikerê. Sey nimûne, çend rojî verê cinîyêke hetê camêrdê ke ey reyde zewicnaye bî, balkone ra ameye eştiş. La tu hêzê dewlete seba asayîşê aye çîyêk nêkenê. Cinîya ke xo asayîş de nêvînena, gama ke şîdet ci rê yeno kerdiş, nêeşkena şêro gerre bikero. Amed de dewlete bi zanebîyayîş mudxeleyê şîdetê hemverê cinî de nêkena. Nê çî hem bi vatişê xo, hem zî bi Merkezê Vernîgirewtişê Muşahede û Şîdetê Hemverê Cinî (ŞONÎM) pê ana. Hem bi polîtîkayê xo hem zî bi muhakemeyê camêrdperest şîdetê hemverê cinî yeno meşrûkerdiş. Mîyanê 10 serrê peyîn de hem bi wedaritişê peymana Stenbolî hem zî bi hedefgirewtişê qanûnê hûmara 6284î yeno asayîş ke hetê dewlete ra serê cinî de polîtîkayêke dişminî yena rayraberdiş û seba vernîgirewtişê şîdetê hemverê cinî bêwaştişêk pîl esto. Coka Amed de seba cinîyan xeylêk sazgeh û rêxistinî estbî. Seba ke  dewlete çîyo ke kewtêne serê milê ci nêkerdêne. Gama ke dewlete berpirsîyarîyê xo bi ca nêaro, partîyê sîyasî, sazgeh û rêxistinê sîvîlî kewenê tevger. La îqtîdar polîtîkaya xo yê hemverê cinî de hende bi israr o ke serra 2016ine de bi tayînkerdişê qeyûman ewilî sazgehê cinîyan hedef girewt. La ma serê nê babetan de vindenê û seba pîlkerdiş û zêdekerdişê sazgehê cinîyan bi qasê ke destê ma ra bêro ma do karê xo bikerê. Ma eşkenê pîya serbikewê.”

 

‘Ma do pêvînayîşê bi cinîyan reyde pê bîyarê’

 

Ceylane, tewr peyîn qiseykerdişê xo de wina vat: “Her herême de lazimîyê şarî cîya yê. Bajaran de waştişê cinîyan cîya yê, dewe û taxan zî cîya yê. Labelê waştişê înan yê hempar zî oyo ke wazenê bi ziwan û nasnameyêk azad heqê xo bidest bikerê. Şar nê sîstemê zordestî qebûl nêkeno. Gama ke ma lazimîyê înan yê qij zî ewnîyenê, dewan de gerreyê înan, vayîya gûbreyî rê esto û sondajê awe zî esto ke nê raşteyê ramitişî ra zirar vînenê. Sewbîna bajaran de zî yew gerreyê înan oyo ke raşteyê îstîhdamkerdişî ra zêdeyêr camêrdî ca gênê. La ma nê problemê ke not gênê û ser de munaqeşe kenê. Xora bi meclîsê xo yê cinîyan reyde zî ma nê babetan anê ziwan û ma do demê bêro de kombîyayîş cinîyan reyde bikerê û pîya probleman çareser bikerê.”