Sema Çaglak

 

AMED - Kitabê Roza Metînaye “Guliyên Ji Bêhna Şimamokan” ke 7 hikayeyan ra pê yeno Weşanxaneyê Aryenî ra vejîya. Roza da zanayîş ke kitab do vera zîhnîyetê kanperestî de qala têkoşînê cinîya kurde keno û dîyar kerd  ke aye cinîyê têkoşere ra feyz girewta û nuşta. 

 

Kitabê Roza Metînaye “Guliyên Ji Bêhna Şimamokan” ke 7 hikayeyan ra pê yeno Weşanxaneyê Aryenî ra vejîya. Fotografê kapagî yê kitabî hetê Zehra Dogane ra ameyo xêzkerdiş. No kibatê Roza Metînaye yê hirîne yo. Hîkayeyê ke ameyî nuştiş de cinî serkêş ê û zafaneyê karakteran cinîyan ra pê yeno. Kişta înan de motîfê kurdî zî kitab de xo mojnenê.   

 

Roza Metînaye ma rê qala kitabê xo yê hîkayeye kerd û bale ant muhîmîya ziwanê dayîke ser. 

 

Rozaye sere de bale ant muhîmîya ziwanê kurdî ser û wina vat: “Edebîyato ke bi ziwanê dayîke bêro averberdiş wayîrê taybetmendîyêk muhîm o. çike ziwan hem nasnameyê herêmî hem zî metodê xopawitiş û îfadekerdişî yo. Coka ra mi waşt ke kitabê xo bi ziwanê kurdî binusna. Mi 3 kitabê şîîran, kitabêk zî yê hîkayeyê tutan vet û heto bîn de mi antolojîya şîîr û hîkayeyê zîndanan zî hadre kerd. Mi na amadekarîye zî bi ziwanê kurdî kerd. Çike nuştişê bi ziwanêk bîn xizmetê ziwanê kurdî nêkeno. Seba pawitişê vîr û ercê komelî ganî nuştişê bi ziwanê dayîke bibo. Her kesê ke wazenê ziwanê kurdî aver berê, ganî wayîrê berardişê kurdî bivejê. Çike eke wayîrvejîyayîş bibo do hîna zêde berardişê bi kurdî bivejîyo û no zî tesîrêk pozîtîf serê edebîyatê kurdî de keno.” 

 

‘Hîkayeyan de serkêş cinî ya’ 

 

Edebîyat de berardişê ke yenê vetiş de rol û mîsyonê cinîye zî muhîm a. Xeylê roman, hîkaye û vajîyayîşê ke hetê camêrdan ra yenê nuştiş de rolê cinîye xeylê zeyîf o. Xeylê qalib û vatişê cînsîyetperestî yenê şuxulnayîş. Coka ra zî binamekerdişê cinîye yê hemverê nê zîhnîyetî muhîm o. Gama ke edebîyat bi vatişanê cînsîyetperestî bêro pawitiş zîhnîyetê kanperestî zî yeno pawitiş. Bi taybetî zî mi kibatê xo yê bi nameyê “Guliyên ji bêhna şimamokan” de heme hîkayeyê xo yê derheqê cinîye nuşt. Cinîyê sey Dayê Taybet, Cemîle, Sakîne, Sêvê û cinîyê bîn yê ke têkoşînê dewaya kurd de berdêl dayî mi kerd babeta kitaba xo. Hîkayeyanê mi de zî serkêş û qehreman cinî ya. Heto bîn de cinîyê ke vera zîhnîyetê kanperestî ke xover dayî kitab de vernî de yê. Sewbîna zî ez serê motîfê kurdewarî de zî vinderta. Def, şimamok, deq û kitanê sipî cuya kurdan de wayîrê cayêk taybet ê. Yanî çiqas ke destê mi ra ame mi motîfê kurdî zî şuxulna ke sey arşîve bimano.”  

 

‘Hîssê di cinîyan kibat de ameyî têkişt’ 

 

Roza dewamê qiseykerdişê xo de da zanayîş ke hîssê cinîyan cayêk hempar de yenê têkişt û vat: “Ez wazena bale bianca serê hîssê cinîyê ke senî kitabe de ameyî têkişt. Kapaxê kitabe hetê Zehra Dogane ra ameyo xêzkerdiş. Hîssê di cinîyan kibat de resayî pê. Hêvîya ma na ya ke hîssê cinîye cayêk hempar de biresî yewbînan û bi rihê kollektîf biresî yewbînan.” 

 

‘Têkoşînê cinîyan ra feyz girewt’  

 

Roza ard ziwan ke tewr zêde dayîka xo ra tesîr bîya û têkoşînê cinî û dayîkan ra feyz girewta. Roza wina vat: “Wexto ke mi nê kitabî nuşt mi cinîyê ke raşteyê têkoşînî de xover danê ra feyz girewt. Gama ke mi derheqê dayîka Taybete de nuşt ez xeylê tesîr bîya û hêsirê çimanê mi varayî kaxiz ser. No têkoşînê keyeyê mi ke vera sîstemî de dayî ard mi vîr. Coka ra hîskerdiş nuştiş de xeylê muhîm o. Kitabê mi 15ê Gulane de vejîyeno. Bi xususî zî mi waşt ke roşanê ziwanê kurdî de bivejîyo.” 

 

Manaya nameyê Gulîyê qala şimamokan 

 

Roza peynîya qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke kitabê aye eynî wext de xêzê tutîya aye ra yenê û nê çîyan vat: “Gulî cuya kurdan de cayêk taybet gêno. Yeno mi vîr ke gama ke cinîyê kurd keyeyê înan ra kesêk dinyaya xo bedilnayêne gulîyê xo tira kerdêne. Sey raybazêk şîntepiştişî bî. La gulî, tena şîn tepiştiş nê eynî wext de seba cinîyê kurd sey sembolêk bî. Heto bîn de mi îlham gulîyê dayîka xo ra girewt. Gulîyê dayîka mi stur û derg bî. Şîmamok zî vîrardişê mi yê tutîye ra yeno. Heto bîn de seba kurdan bi mana yo.” 

 

Roza Metîna kam a?  

 

Nuştoxe Roza Metînaye Dewa Fitnê ya Dêrikî ya Mêrdînî de ameya dinya. Mektebê seretayî, maben û yê amadekarîye Dêrik de qedênaya. Dima ra Unversîteya Dîcleye de Beşê Resnayîşê Tutan wenda. Heta nika rayîrberîya Komeleya Edebîyatkarê Kurd, Komeleya Rojnamegeran a Dîcle û Firatî û PENê Kurdî de wezîfe girewta. Rozaye nika JINNEWSî de xebetîyena.