Şehrîban Aslan

 

AMED - Sereka Odaya Tabîban ê Amedî Doktore Elîf Turan, dîyar kerd ke lazimîyê şarê mexdûrê erdlerzî bi ca nînê û dîyar kerd ke nêbîyayîşê pakitî, werdê tay û xirab do weşîye de problemê cidî xo reyde bîyaro.

 

Serê erdlerzê 6ê Sibate ra 2 aşmî derbaz bî. Birînê erdlerzê ke bi des hezaran kesî dinyaya xo bedelnayî  û zêdeyê se hezar kesî birîndar bî, hema zî nêameyê dermankerdiş. Her çend roja ewil û tepîya ra waştişî amebî ziwan zî, dewlete hema zî lazimîyê bingehîn ê mexdûrê erdlerzî yê sey stargeh, pakitî û werdî çareser nêkerdo. Xeylêk reyan hetê xebatkarê herême ra yeno vatiş ke xususî cinî û tutî nê kêmîyan ra tesîr benê.  

 

Sereka Odaya Tabîban ê Amedî Doktore Elîf Turan derheqê şert û mercê herêmê erdlerzî de qisey kerd û dîyar kerd ke problemê weşîye yê cinî û tutan do ameyox de zêde bibê.

 

Nêweşî û problemê cîya cîya

 

Elîfe, da zanayîş ke dimayê erdlerzê Amedî bi refleksêk lêz masaya krîzî ameye awankerdiş û vat: "Helbet verê xebera ma ci ra çinbî, la ma nika Amed ra ewnîyenê ma vînenê ke zirarêk pîl esto. Bi xususî qezaya Rêzanî de xeylêk awanîyê ke xira bîyê û ameyê vengkerdiş estê. Problemê keyeyî esto. Seke yeno zanayîş demo qeraxê çemê Dîcleyî de konbajarêk ame viraştiş, ma xeylêk reyan hişyarî da ke ma nê çî nêkerê la lasero ke rojê vîyarte de rawuşt, bi sebebê felaketêk pîl. Şaro ke uca de ciwîyeno, mecbûr mendî ke konê xo veng bikerê. Seba ke nêzdîyê çemî zî çolêk o û no zî beno sebebê nêweşîyê tewir bi tewir û problemê cîya. Kesê ke kon ra vejîyayî ameyî tahlîyekerdiş û  wargehan de ameyî bicakerdiş."

'Erdlerz de keda cinîyan nêame vînayîş'

 

Elîfe, dîyar kerd ke sey her prosesî de reyna cinî û tutî bî mexdûr û wina vat: "Her tim keda cinî nîna vînayîş. Qonaxê destpêkî yê erdlerzî de zî yê ke pêro dejî antî cinî bî. Nimûne; seba ke mecbûr mendîbî keyeyê xo biteriknê, dest bi cigêrayîşê konêke kerdî. Hewl dayî werd peyda bikerê û hewl dayî sîstemêk saz bikerê. Keda ke cinî da, reyna nêameye vînayîş. Xoresnayîşê xizmetê weşîye yê cinîyan zî problemêk pîl o. Amed de zî xizmetê weşîye de kêmî vejîyayî. La sey bajaranê bînan nê. Seke TTB û SESî xêrcê yewîneyê pêroyî, ma yewîneyê weşîye yê cinîyan zî awan kerd. Wexto ke cinî problem biciwîyo, nêeşkena bi ziwanêk rehet xo  îfade bikera. Gama ke baş bê, eşkenê hîna asan qisey bikerê. Nimûne, demê cayê ke hetkarî ameyîne kerdiş camêrdî estbî, cinî xo peyser antêne. Ma bi yewîneyê weşîye yê cinîyan nê çî bi ser kerd."

 

'Nêeşkenê vernîya şube bigîrê' 

 

Elîfe dîyar kerd ke çend 2 aşmî serê erdlerzî ra derbaz bîyo zî nika zî xeylêk problemê sereyîn nêameyî çareserkerdiş û wina vat: "Awa pake, nika zî Semûsûr de awa pake çin a welatîjî nêeşkenê şêrê tuwaletan. Welatîjê mexdûrî seba tuwaletî awe nêşiminenê. Dimayê laserî zî bi temamê depoyê awe lêşînî girewt û kes nêeşkeno awa  şebekeyî ra feyde bigîro. No çî zî nêweşîyê cîya ard. Çend şima derman bidê zî cayê qelebalixî şima nêeşkenê vernîya şewbe bigîrê. Xeylêk dermanê ke yenê dayîş seba awa şimitişî çin a, nêeşkenê bişuxulênê. Bi xususî cinîyê ke tualetê pêroyî bi nêweşîyê enfeksîyonê urogenitalî rê rî bi rî manenê. Sewbîna seba ke nêeşkenê serê xo bişûyê û bincilê xo bivurno enfeksîyonê cîya cîya gênê. Reyna seba ke tutî werdêk baş û bi feyde nêwerê do ameyox de bi nêweşîyê cîya rî bi rî mendêne."

 

'Awanî ganî goreyê usulan bêrê rijnayîş'

 

Elîfe wina qedêna: "Nika awanîyê xeylêk xisar dîyê ameyî rijnayîş. Labelê demê yenê rijnayîş, ganî tedbîrî bêrê girewtiş. Bi xususî zî awanîyê ke dimayê serra 2005ine de ameyê viraştiş bi asbestî yê. No çî bi xo reyde nêweşîya kezebe û kanserî ano. Ma bi desan rey hişyarîya nê çî kerd. Ma vat, ganî goreyê usulan nê awanî bêrê rijnayîş. Seba partîkulî nêwurzê hewa, ganî bêrê awdayîş. Merdimê ke erdlerz ra xelas bî la ameyox de zî beno ke bi kanser bikewê. Bi xususî karkerê ke rijnayîşê awanîyan de kar kenê, ganî tedbîr bigîrê. Sewbîna ganî xirbeyê awanîyan dûrê bajaran de bêrê vengkerdiş."