ŞIRNEX – Ekolojîste Derya Akyole bale ant qirkerdişê xozaye ser ke îqtîdar rewşa umumî ya erdlerzî de eşkera kerdbî, seba destfînayîşê rantî şuxulna û vat ke seba pawitişê ekolojî têkoşîno hempar ganî bibo.

 

Qirkerdiş û talankerdişê xozaye her prosesî de hetê îqtîdarî ra sey metodê şerê taybetî ameyo şuxulnayîş. Vakurê Kurdistanî de qirkerdişê xozaye açarîyayo sucê ekolojîk. Herêma Botanî de zî birnayîşê daran ke dewam keno xozaya herême yena talankerdiş û seba rantî raşteyê newe yene akerdiş. Derheqê babete de ekolojîste Derya Akyole qisey kerd. 

 

‘Seba rantî rewşa umumî’

 

Deryaye dîyar kerd ke lazimîya polîtîkayê neolîberalî bi talankerdişê xozaye esta û wina vat: “Kapîtalîzm her çîyî sey meta vîneno û seba menfîetê xo şuxulneno. Îqtîdaro bîyaye welat de tu çîyêk nêverda ke seba menfîetê xo bişuxulno. Bi taybetî wextê krîzan de hîna zêde hêriş keno. Seke yeno vîrê ma ke wextê ‘prosesê pandemî’ de qedexeyê tebervejîyayîşê teberî firsend dî û lez da talanî. Ewro zî bi Rewşa Umumî reyde bajarê ke erdlerz tede qewimîya de hewl dano eynî çîyî bikero.”

 

‘Talankerdiş beno sebebê koçkerdişî’

 

Deryaye dewamê qiseykerdişê xo de da zanayîş ke zirarê xozaye, herêma ke talan tede yena viraştiş, ziraro ke nîno açarnayîş virazîyenê. Deryaye wina dewam kerd: “Çinîbîyayîşê tewiranê nebat û milçikan beno sebebê xeylê rijnayîşê fîzîkî yê sey kêmbîyayîşê carengîya bîyolojîk, kêmbîyayîşê çimeyê awe yê binê erdî û yan zî bi hawayêk xozayî herikîyayîşê awe yeno astengkerdiş. Vîşêrê netîceyê herême, talankerdişê xozaye pêroyê dinya ser de tesîr virazeno. Eke ma hetê komelkî ra biewnî; talankerdişo ke kişta ma de yeno kerdiş xeylê reyan beno sebebê koçkerdişî. Dûrîvistişê hemwelatijanê herême yê raşteyê îdareyî ra, wêrankerdişê wargehanê înan, beno sebebê vengbîyayîşê herême. Nê heme sucê ekolojîk yenê hesibnayîş. Yan zî înan reyde herêmeke qirkerdişî ra yena derbazkerdiş.”

 

‘Têkoşînê  hempar gerek keno’

 

Derya, dîyar kerd ke ganî seba pawitişê ekolojî zêdeyêr têkoşîn bêro kerdiş û no têkoşîn bi hawayêk topyekûn ganî bêro kerdiş. Derya, wina dergî da qiseykerdişê xo: “Erd yewparçe yo û rijnayîşê komelî tesîr serê pêro erdê keno. Têkoşînê herêmî çi heyf qîm nêkeno. têkoşînê hempar esas o. Ganî ma xoza biparêzê, cuyêka bi xozayî reyde pêgirewte esas bigîrê û berardişî ra heta serfkerdişî dînamîkê herêmî xo rê bikerê babete û polîtîkayê berardişî aver berê.”

 

‘Birnayîşê daran parçeyêk polîtîkayê şerê taybetî yo’

 

Derya, tewr peyîn bale nat serê birnayîşê daran ê Şirnexî û vat: “Birnayîşê daranê Şirnexî dewamîyê  veşnayîşê dewan, caardişê şer û veşnayîşê daristanano ke serranê 90î de dest pêkerdî. Birnayîşê daran ê bêhuqûqî binê muşahadeyê qorîcîyan de, parçeyêk polîtîkayê şerê taybetî yê Kurdistanî yo. No refleksê caardişê nîjadperest û faşîstî yê hemverê xozayî yê. Cuya demokratîk zî parçeyêk cuya ekolojîk o. Wexto ke ma seba ekolojî têkoşîn kenê, ma têkoşînê demokratîk kenê. Seba awankerdişê cuya ekolojîk her têkoşînêk pratîk û zîhnî, hemleyêk ke do ma ver bi azadîya xoza rê bero.”