Melek Avci

 

ANQARA - Zanista sîyaset û aktîvîsta ekolojîye Ecehan Baltaye dîyar kerd ke verê cû ra nata awe sey çeke yê stratejîkî ameya şuxulnayîş û vat ke seba ke awe çimeyê cuye ya, blokekerdiş beno sebebê şer û pêrodayîşan.

 

Krîzê awe ke Rojhelat, Iraq, bi taybetî zî Sûrîye de herêmê ke kurd û kamîyê etnîkî tede cuyenê, hetê Tirkîya ra yena girankerdiş. Rêxistina taqîpkerdişê Merdiman (HRM) derheqê Tirkîya ke Sûrîye, Vakur û Rojhelatê Sûrîye de awe birnaya de eşkerayî da û dîyar kerd ke Tirkîya weşîya şarî kerda binê tehluke û herêmê ke Kurdî tede cuyenî de vernîya awe girewta û na rewşe do biba dewamkerdişê nêweşîyan. Raporê Ofîsê Koordînasyonê Hetkarîya Merdiman ya NYye ke aşma Temmuza 2020î eşkera kerdbî, ame vatiş ke Tirkîya awa Çemê Firatî ke herikîyena Sûrîye birnaya û se ra 65ê awe kêm bîya. Serra verêne Tirkîya probleme awe îdîa kerd û berpirsîyarîya kewtişê awe red kerdbî.

 

Serekwezîrê Iraqî Muhammed Şiya es-Sudanî zîyaretê Tirkîyaye de vetbî raşte ke rojewa tewr muhîme ra yew zî muhîmîya rewşa awe ya. Zanista sîyaset û aktîvîsta ekolojîye Ecehan Baltaye derheqê blokekerdişê awe ke hetê Tirkîya ra ameye kerdiş û şerê sîstematîkî yê hemverê xozaye de qisey kerd.

 

‘Awe çekê şerî ya stratejîk a’

 

Ecehane dîyar kerd ke verê cû ra nata awe sey çeka şerî ya stratejîkî ameya şuxulnayîş û NY vat ke birnayîşê awe ke hetê Tirkîya ra ameya kerdiş sucê merdimîye yo û wina vat: “Awe sey çeke şerî yena şuxulnayîş. No çîyêko newe nîyo. No çekêk ke serê şarî de rijnayîşêk gird pê ano yo. Birnayîşê awe û temînkerdişê awe û sey şantaj şuxulnayîş zêde ameyo ciwîyayîş. Goreyê Merkezê Zanayîşê Rojawanî birnayîşê awe û dagirkerdişê îstasyonê awe vilabîyayîşê nêweşîyan yê sey COVÎD 19î de zî rolêk muhîm kay keno. Awe vera nêweşîyê sey kolera her tim virazîyenê. Temsîlkarê Daîmî yê NY yê Sûrîye Beşşar El Caferî zî sekretere NYye rê vatbî ke birnayîşê awe sucê şerî yo.”

 

‘Bloqekerdiş şer û pêrodayîşan zêde keno’

 

Ecehane dîyar kerd ke birnayîşê çimeyê awe şer û pêrodayîşan zî xidar keno û Îran zî her tim awa seba herêma Kurdistanî birnena û no zî tesîrêk negatîf serê cuye de keno. Ecehane nê çî vat: “Heto bîn ra bêşik rayîr ver bi şerê awe akeno. Tarîx de ameyo vînayîş ke mabêne di dewletê Sumer de seba awe şer vejîyayo. Misir seba kontrolê cuye yê serê çemê Nîlî bigîro dest, her tim bi Sudan û Etiyopyayî reyde mîyanê pêrodayîşan de yo. Îran serê çemê Dîcle de her tim awbendan virazneno û Iraqî babete berde dadgeha mîyanneteweyî. Îran bi taybetî hamnanî awa herikêna Iraq û Herêma Kurdistanî birneno. No zî tesîrêk negatîf serê cuye de keno. Awa ke tesîrêk pîl  serê cuye de kena, bena sebebê reaksîyonêk zincîrî.”

 

‘Hemverê merdimayî de suc o’ 

 

Ecehane vat, şerêk sistematik yê kapîtalîzmîyê hemverê xoza de babeta vatişî ya û wina vat: “Pêwa nê serdest kontrolê serê awe de kenê û merdiman awe ra bêpar verdenê, hewl danê merdiman wina terbîye bikerê. No sûcê merdimayî yo. Nîno qebûlkerdiş ke awe sey metodê terbîye û çeke bêra şuxulnayîş. Awe ganî seba her kesî biba. Serekwezîrê Iraqî Şiya es-Dudanî ame Tirkîya û babeta awe girewt dest. Tirkîya xo serê awa Dîcle-Firatî de serdest vînena. Pêwa operasyonê leşkerî awe sey çeke yena şuxulnayîş. Hemverê şarê sivîlî de yena şuxulnayîş. No huqûqê mîyanneteweyî de sûcê merdimayî yo û cînayetê sîyasî yo.”