Sema Çaglak

 

ŞIRNEX - Sîbel Edîze dîyar kerd ke xeylê herêmanê Botanî de talankerdişê xozaye dewam keno û nika wazîyeno ke darê dewa Bîlîgî bibirnî û bi vatişê ‘Xoza cuya ma ya’ vengê pawitiî kenê.

 

Şirnex de binê nameyê ‘herêma asayîş’ de bi serran o qetlîyamê xozaye dewam keno. Serranê peyênan de qetlîyamê xozaye bi şewatê daristanan dîya dest pêkerdiş û no 3 serrî yo ke darî yenê birnayîş. Herêma Besta, Cudî û Gabarî yê Bestaye de binê kontrolê qorîcî û leşkeran de heta nika bi hezaran darî ameyî birnayîş û bi hezaran hektar erdî ameyî vêşnayîş. Herême de roj bi roje birnayîşê daran zêde beno û raşteyê neweyî yê ke yenê tespîtkerdiş de zî darî yenê birnayîş. Tewr peynî darê dormeyê Cudî bîyî hedef talan û qirkerdişî. Qezaya Silopî ya dewa Gundikremo, Nêvava, Gilindor, Sipîmdarok, Akêt, Sorbitim, Bêşêr û Hesena de darî ameyî birnayîş û nika zî dewanê Biliga, Silib û Heblerî hedef de yî û wazenê ke darê nê cayan zî bêrî birnayîş.

 

Yeno vatiş ke dewan Bîlîgî ke serra 1990î de ameye vengkerdiş de birnayîşê daran dest pêkerdo. Hemwelatîyê ke nêwazenî darê dewa înan bêrî birnayîş, vengê wayîrvejîyayîşê xozaye kerdî.

 

‘Ma nêwazenî darê ma bêrî birnayîş’

 

Dewa Bîlîgî ra Sîbel Edîze da zanayîş ke demek dergo ke herême de qirkerdişê xozaye dewam keno û wina vat: “Xeylê dewanê Silopîye de darî birîyenê û hema zî birnayîşê daran dewam keno. Tena Silopî de nê tu catêk de nêwazenê ke darî bêrî birnayîş û xoza bêra talankerdiş. Cuya ma girêdayeyê daran û xozaye ya. Dewa ma serra 1990î de ameye rijnayîş û ma mecbur mendê ke koçber bibî. Prosesê çareserîye de tay deman destur dayî ke ma şêrî dewa xo la dima ra reyna dekewtişê dewe ame qedexekerdiş. Ma dewa xo ra zaf hes kerdêne. Xora dewa ma rijnaybî, nika zî wazenê xozaya dewa ma talan bikerî. Ma nêwazenê darê dewa ma bêrî birnayîş.

 

‘Vengberzkerdiş qîm nêkeno’

 

Sîbele dîyar kerd ke seba birnayîşê daran welatîyan rê zext yeno kerdiş û domna: “Ma destur nêdanê ke darê ma bibirîyê. La vanê ke şima biwazî zî nêwazî zî ma do bibirnî. Reaksîyon û berzkerdişê vengî seba talankerdişê xozaye mird nêkeno. Eke pêro kesî vera nê çîyî de sere wedarnî do bi asanî nêeşkî xozaya ma çinî bikerî. Ganî tu kes hemverê babete de bê reaksiyon nêmano.”

 

‘Cuya ma çinî kenê’

 

Sîbele dewamê qiseykerdişê xo de vat ke serdestî herêma Botanî de şênayî nêwazenî û nê çîyan ard ziwan: “Talankerdişê xozaye hem hetê şeklê cuya merdiman hem zî hetê heywanan ra tesîrêk negatif virazeno. Herêma Botanî de darî nêverdayî. Hem birnenî hem zî vêşnenî û bi bahaneyanê cîyayan raşteyê şênayîye çinî kenî. Wazenê heme cayan beton mîyan de biverdî. Bi no hawa nêweşîyî zî zêde benî. Bi qirkerdişê daran nêweşîyan zêdîyenî û qirkerdiş tesîrêk negatîf heme gandaran ser de virazeno. Cuye çinî kenî.”

 

‘Ma do xozaya xo bipawê’

 

Sîbele tewr peynî veng da ke ganî heme kes wayîrê xozaye bivejîyo û wina qedênaye: “Birnayîşê daran serê îklîmî de zî tesîrêk tegatîf virazeno. Ma aşma Çeleyî de yî la zimistan çinî yo. Gama ke ma ewnîyenê ne varan ne zî vewre varenî. Hamnanî zî huşkî zêde beno. Ma erdê xo remnenê la huşkî vera tu çîyêk zergun nêbeno. Heywankarî zî qels bîyo. Nê heme zî girêdayeyê xozayî. Ganî ma vera nê heme çîyan de wayîrê xozaye bivejîyî û bipawî. Xoza cuya ma ya.”