Zelal Tunç

 

WAN - Hemşaredara Tuşbayî Ayşe Mînaz ke mazbataya aye nêamebî dayîş derheqê pêvînayîşê butçeyî de qisey kerd û bale ant serê butçeyêke xo sepêneno cinsîyê komelî û vat, tena şaredarîyan de nê, ganî pêro mekanîznameyan de no bibo û vat butçeya yena amadekerdiş, Tirkîyaye temsîl nêkena.

 

Weçînayîşê herêmî yê 2014ine de bajarê Kurdan Partîya Demokrasî û Aştîye (DBP) sîstemê hemserekî  pê ard û bi temsîlkarîya têduşte reyde seba seyan cinîyan îmkanê karî awan kerd. Dimayê qeyûman destkewtişê cinîyan hedef ameyî girewtiş. 2016ine de yew şaredarîya qeyûmî rê ame tayînkerdiş yê Wanî bi. Bi ameyîşê qeyûman reyde tabelayê ‘Midûrîyê Polîtîkaya Cinîyan’ ame warîkerdiş û Merkezê Jiyanî ya Rojîne ame padayîş. Stargehê cinîyan ame padayîş û cinîyan şawitî hawirê şîdetî.

 

Qeyûmo ke tayînê şaredarîya Payîzava bi, ‘Koperatîfê Cinîyanê Xawaso’ pada û dewrê KADEMî yê kênaya Tayyîp Erdoganî, Summeye Erdogane akerdibi, kerd.

 

Kotaya cinîyan pê ard

 

Reyna bi sîstemê hemserekî 2019ine de weçînayîşî pê ameyî û HDPyî bi rayêkê pîl şaredarî girewt û berê xo cinîyan rê akerd. Cinîyî bi hawayêkê aktîf mekanîzmayê qerarî de bî wayîrê vatişî. La reyna polîtîkayê qeyûmî kewtî dewre û cinî hepsê keyeyî kerdî. Butçeyêke derheqê cinî de çinî yo. Prosesê pêvînayîşê butçeye de Meclîsê Cinîyan ê HDPyî seba bale biancê serê babete, ‘Komxebata Butçeyê Hemverê Cinsî yê Komelî de Hîsgêrî’ pê ard.

 

Hemşaredara Tuşbaye Ayşe Mînaza ke mazbata aye nêamebî dayîş zî tewrê komxebate bî û komxebate ercnaye. Ayşeye derheqê îdareyê herêmî de ganî butçe senî bibo, şaredarî butçe senî pê ana û hemserekîye de butçe senî yena munaqeşe kerdê û vat: “Aşma Teşrîna Verêne de heme şaredarî butçe munaqaşe kenê. Butçeya yew serrî yena dîyarkeriş. Hûmare yena dîyarkerdiş û butçe ge-ge şaredarîye ra yena cîyakerdiş.”

 

Mase ser o de butçe yena kerdiş

 

Ayşeye wina vat: “Ma seba înan vajê. Butçe seba şaredariya girdi yena dayîş. VASK û mesrefê bînî yenê cîyakerdiş û dima ra şardarîyê qezayan rê yena dayîş. Ganî heme dînamîkê komelî tewrê nê bibê û wina butçe bêra viraştiş. La sîstem tu şardarîyêk de wina nêkeno. Mase ser o de butçe yena viraştiş. Sîstemê hemserekîye de embazê ma planê 5 serran awan kenê û wina butçe virazenê. Sere de cinî heme dînamîkê komelî tewrê ci kenê. Ganî heme dînamîkê komelî esas bêrê girewtiş.”

 

Nêdanê hetê bêîmkanan

 

Ayşeye wina dewam kerd: “Ma seba Wanî vanê. Ma butçeya heme şaredarîyan dî. Çi heyfo ke seba cinî, tutan û hetanê bînan yê bîmkanî yê komelî rê butçe çinîya. Krîzê ekonomî cîdî yo. Ganî seba komelî hetkarî bibo. La çi heyfo ke şar şaredarîyan ra yenê dûrîkerdiş û pêşkêşê hetgiranê xo kenê.”

 

'Butçe Tirkîya temsîl kena'

 

Ayşeye da zanayîş ke butçeyêke xo pawena cînsîyetê komelî, tena şaredarîyan nê ganî heme raşteyê cuye de biba û wina vat: “Stenbol de aşma Teşrîna Verêne de kombîyayîşo ke ame viraştiş nê çîyî mojneno. Çımki TBMMyî de zî do bêra munaqaşekerdîş. Xeylê hetê komelî tewrê kombîyayîşî bîyî. Weqf û komeleyê cinîyan tewrê ci bîyî. La her kes Tirkîya de probleman cuyeno. Butçe çi heyfo ke Tirkîya temsil nêkena. Butçe tena seba menfîetan û polîtîkayê taybet yena kerdiş. Na nuqta de îtîrazê cinîyan esto. Nêeşkenê butçeya ma wina vila bikerê. Bi qeyûman renge cinîyan ame çinîkerdiş. Heme dezge û komeleyî ameyî girewtiş. Coka ra zî xoresnayîşê xizmetî çinî yo.”