ÎZMÎR - Camêrdan derheqê şîdetê hemverê cinîyan de dîyar kerdî ke îqtîdar zîhnîyetê serdetî wey keno û vat, têkoşînê cinîyan do zorê zîhnîyetê serdestî bero.

 

Cinî bi her tewirê şîdetê serdestî yê camêrdan û polîtîkayê îqtîdarî reyde yenê têhet. Polîtîkayê hukmî yê bêcezaverdayîşî cesaret danê şikdaran. Aşma teşrîna verêne de goreyê çeteleyê ajansê ma amade kerdo, tewr tay 36 cinî ameyê qetilkerdiş, 6 hebî bi qetilkerdişî reyde ameyê rî bi rî û 21 cinî û tutî zî bi şikdar dinyaya xo bedelnayê. Ma camêrdan ra persa, “şima qetilkerdişê cinîyan de rolê zîhniyetê serdest vînenê yan nê’ persa.

 

Aktîvîstê heqê merdiman Coşkun Ustercî da zanayîş ke parçebîyayîşê komelî vernê de serê bêtêduştîya cinsî bi ca ameyo û vat: “Her serdestî bîyo serdemê şîdetî. Şîdetê serê cinî binpaykerdişê heqî yo. Destpêkê ke serdestî bîyo babeta vatişî rumetê merdimayîyê cinî rawuşto û cinîyan azadîya xo vînî kerda. Her tewir binpaykerdişê heqî ke rumetê merdimayî keno binê lingan netîceyê têkiliyê şîdetî de bi ca ameyo.”

 

‘Cinî azadî nêpawenê, cinî azadî bidest kenê’

 

Coşkunî qiseykerdişê xo wina dewam kerd: “Têkoşînê heqê merdiman hemverê pratîkê şerî de têkoşînê berardeye yo. Têkoşînê heqê ê cinîyan, derheqê heqî de xeylêk bi erj o. Seba no şîdet werte ra wedaryîyo, yewin rayîr têkoşînê cinîyan o. Gelo qet camêrdî wayîrê berpirsyarî nîyê? Bêşik berpirsyariyê înan zî esto. La bi têkoşînê camêrdan azadîya cinîyan mumkin nîya. Camêrdî nêvenê ‘ez fek nîmetanê îqtîdarî ra vera bidî’. Têkoşînê cinîyan ke  ewro ameyo na sewîya, bêşik têkoşînê heqê merdiman bi tesîr o.”

 

‘Zîhnîyetê camêrdan îqtîdarî vet raşte’

 

Pawitoxê heqê merdiman Dîlaver Keklîkî dîyar kerd ke heta awankerdişê kapîtalîzmî koletîya cinîye şekil bedelnayo û giran bîyo û wina vat: “Awanbîyayîşê huqûqê Roma ra heta ewro huqûq sey olan serdest bîyo. Îqtîdarê sey Tirkîyaya ke vana ez dîndar a, bi bêcezaverdayîşî nizdîyê qetilkerişê cinîyan benê. 20 serrê îqtîdarê AKPyî de xeylê kiştişê cinîyan pê ameyî. Nimune Pinar Gultekîne bi vêşnayîşî ameye qetilkerdiş. Kiştoxê aye hema vajêne ke qet ceza nêgirewt. Çîlem Dogane ya ke hemverê mêrdeyê xo de pawitişê cewherî pê arde hîna zêde ceza girewte. Eynî qanûn ceza da cinî la nêda camêrdî. Coka ra îqtîdar seba camêrdbîyayîş û kiştişê cinîyan, meşru vîneno. Seba vernîgirewtişê kiştişê cinîyan lazim o komelêke exlaqî, polîtîk bibo. Seba nê çîyî zî ganî şorişê zîhnîyetî pê bêro.”

 

‘Cinî do camêrdan zî azad bikera’

 

Nazîf Çakir ard ziwan ke camêrd seba îqtîdarîya xo dewam bikero serê cinîye de şîdet pê ano û camêrd xo serê cinîye de vîneno. Nazîfe wina vat: “Nasnameyê cinî mîyanê keye û bi dayîkbîyayîşî sînor kenê. Camêrd nasnameyê bînan qebul nêkeno. Heta nika fikrê dewlet û zîhnîyeto serdest no bî. Camêrd û zîhnîyeto serdest azadîya cinîye nêwazenê. Coka ra bîyayîşê xo bi şîdet û teda dewam keno. Her roje yenê qetilkerdiş. Têkoşînê cinîye do camêrdî zî azad bikero.”

 

‘Camêrd xo serê çinîkerdişê cinîye de bîyaye keno’

 

Wendekarê unîversîteye Mehmet Kasarî zî fikre xo ard ziwan û vat ke camêrd cinîyan bê hêz keno û her tewir şîdetî hemverê înan de pê ano û wina domna: “Serdestîya camêrdî ke bi seserrano dewam ganî bêro çinîkerdiş.  Şîdet tewr zêde têkilîya maebnê cinî û camêrdî de yeno cuyayîş. Camêrd xo wayîrê raşteyê bi konfor vîneno. Her gûreye keyeyî cinî kena. Ganî ma camêrdîya xo bikişê. Ganî ma ewil sey têkoşîn na babete munakeşe bikerê. Ganî ma têkoşînê zîhnîyetî bidê. Ez Têgêrayîşê Ciwanê Demokratîke yê Newe de ca gêna. Prosesê verêne yê rêxistinî de ma vernîya cinîye de bîyêne asteng. Mi zî wina kerdêne. Çimkî mi vatêne cinî nêeşkenê nê gureyî bikerê. No nizdbîyayîşo ke komel awan kerdo yo. La ganî mi bivatêne embazê mi eşkenê nê gureyî bikerî û ez zî eşkena hetkarî bikera. Mi vat ganî ma nêbî asteng. Bi camêrdê rêxistinkerdeyan de zî na rewşe yena dîyîş. Wexto ke merdim bikewo mîyanê merdiman, merdim raştî vîneno.”