ÎZMÎR - Hemverfeka Komîsyonê Ekolojîye ya HDPyî Menekşe Kizildere derheqê şuxilnayîşê çekê kîmyewî yê ke hetê Tirkîya ra ameyî şuxilnayîş de ercnayîşan kerd û da zanayene ke çekê kîmyewî benî sebebê sûcê ekolojîk û hemverê nê caardişan de ganî têkoşîno yewbîyaye bêro dayene.

 

Bado ke dîmenê şuxilnayîşê çekanê kîmyewîyan ke hetê Tirkîya ra hemverê herêmanê Zap, Metîna û Avaşînî yê Herêma Federal ya Kurdistanî de ameyî şuxilnayîş vejîyayî raşte, Kurd û dostê Kurdan vejîyayî raşteyan û vatî ke ganî nê hêrişî peynî bibî. Qetlîyamê ke bi çekanê kîmyewîyan pê ameyî de qirkerdişê ekolojîkî zî virazîyayî. Hemverfeka Komîsyonê Ekolojîye ya Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) Menekşe Kizildere derheqê babete de ercnayîşan kerd.

 

Menekşeye ard ziwan ke îqtîdarê AKPyî mîyanê îqtîdarîya xo ya 20 serrî de hêrişê hemverê cuya ekolojîke veto merheleya xespkerdişî, şuxilnayîşê çekê kîmyewîyan texrîbatê girdî yê ke êdî agêrayîşê ci çinî yo rê rayîr akeno û hemverê nê caardişan de ganî têkoşîno ekolojîk yê yewbîyaye bibo.

 

‘Ver bi weçînayîşî hemverê ekolojîyî de hêriş zêdîyenî’

 

Menekşeye da zanayene ke îqtîdarê AKPyî 20 serrî yo ekolojî açarnayo hêrişanê hovan û sûcê rantî yeno kerdiş û wina vat: “Xespkirdişê xeylê heqan ke heqê gandar û merdiman zî tede yo, resayo merheleyêka netewî û mîyanneteweyî. HDP eksê partîyê sîyasî yê bînan serê têgêrayîşê ekolojîye de siyaset keno. Merdimê ke tede ca gênî ekolojîye pawenî. Her ke weçînayîş nizdî beno babeta ekolojîye cayêka gird de ca gêna. No weçînayîşî de vatişê têgêrayîşê ekolojîye xeylê krîtîk o. Goreyê ma wextê weçînayîşî de do hêrişê hemverê ekolojîye de pê bêrî. Coka ra ganî têkoşînêko pît bêro dayîş.”

 

Têkoşînê yewbîyaye

 

Menekşeye dîyar kerd ke têkoşînê yewbîyaye yê hemverê polîtîkayê AKP-MHPyî ke resayo merheleya sûcî muhîm o û vat: “Têkoşînê ekolojî tesîrê xo dano têkoşînê yewbîyaye ser zî. La wexto ke têkoşînê ekolojîk bêro dayene ganî polîtîkayê globalî yê dewleta ra ters çinî bo û têkişt de ganî têkoşîn bêro dayiş. Ganî têkoşînê demokratîke yê Tirkîya têgêrayîşê Kurdî reyde bêro têkişt. Ege, Muglaye de ma vînenê ke Zîlan, Cudî yenê temsîlkerdiş.”

 

‘Raştîye de se ame cuyayîş û nimitiş’

 

Menekşeye vat ke Tirkîya serra 1990î de îmza eşta pêkerdişê Rêxistina Qedexekerdişê Çekê Kîmyewîyîye (OPCW) û wina dewam kerd: “Goreyê pêkerdişî kesê ke hemverê merdimîye de sûc bikerî û îştîraqê sûcî bikerî do bêrî muhakemekerdiş. Bi hezaran reyan muracatî ameyî kerdiş ke Tirkîya çekanê kîmyewîyan şixulnena. Badê pêkerwitişê peynî selahîyetdarê dewlete vatî ‘xayînê welatî’, ‘hêrişê hemverê dewlete û aştêşe yî’ û raştîyê ke werte de yî nimitî.”

 

‘Zirarê ke agêrayîşê înan çinî yo’

 

Menekşeye tesîrê texrîbatê çeke kîmyewî ke Qetlîyamê Halepçeyî de ameyî şixulnayîş ard vîr û na babete de wina ercnayîşan kerd: “Texrîbatê ekolojîk dewam kenî. Hemverê nê caardişan de ganî xoverdayîş, hesapperskerdiş û vindertişêko xurt bêro mojnayîş. Ma sey partiye hewl danî wina bikerî. Goreyê 2 hezar û 200 eşkerayî û îzehetê ke ameyî dayîş, tespîtê girdî yê texrîbatê serê gandaran estî.”

 

‘Têkoşîno yewbîyaye şert o’ 

 

Menekşeye peynîya qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke hemverê hêrişan de ganî kişta şarê Kurdî de bêro vindertiş û ganî herkes tewrê xoverdayîş û têkoşînî bibo.