ÎZMÎR - Meclîsê ÎSÎG ra akademîsyene Asli Odman da zanayîş ke yew hetê tewr muhîm yê edeletê komelî asayîşê kar û weşîya karkerî/e ya û vat: “Roje de tewr tay 30 karkerî seba xebate dinyaya xo bedelnenê. Na rewşe êdî normal yena vînayîş. Binê nameyê aştiya xebate de esas de ma her roje şerê ci ciwîyenê."

 

Goreyê dayeyê Asayîşê Kar û Weşîya Karkeran (ÎSÎG) roje tewr tay 30 kesî cînayetê karî de dinyaya xo bedelnenê. Nînan ra hema hema 5 katê ci zî yeno texmînkerdiş ke seba nêweşîyê meslegî kesî dinyaya xo bedelnayî. Cînayetê karî yenê  normalkerdiş û nê tabloyî de cinî nînê vînayîş. Meclîsê ÎSÎGî, Asli Odman ke Unîversîteya Hunerê Weşikî yê Mîmar Sînanî de perwerdekar a, derheqê rewşa cinîyan ê wareyê karî de ercnayîş kerd.

 

Asliye bale ant serê serdestîyê camêrdî yê wareyê karî de û vat: "Ganî weşîya karkerî/e, asayîşê karî, wareyê berardişî û newe ra berardişî ziwanê serdestî bêro vetiş û hewce bi polîtîkayêke cinsî yê komelî esto."

 

‘Têkiliyê qetilkerdişê karî bi şerî reyde esto'

 

Asliye dewam de wina vat: "Roje de tewr tay 30 karkerî seba xebate dinyaya xo bedelnenê. Na  rewşe êdî normal yena vînayîş. Binê nameyê aştiya xebate de esas de ma her roje şerê şer ciwîyayîne. Serrê 1990î de yan zî şerê ewro, têkiliyê merdişê karî bi şerî dir esto. Demo ke ma şîdetê xebata kapîtalîst nêdê mojnayîş, dewleta bi sermaye xurt bena, nê şerî do bi asanî bikero."

 

‘Keda cinî nîna vînayîş'

 

Yew nê bêtêduştîyê bîn wareyê karî de nêvînayîşê cinîyan o û vat: "Tirkîya de dayeyê tewrbîyayîşê cinîyan ê îstîhdamê fermî sera 30 o. 10 cinîyê ke şuxulênê, 7 heb sey şuxulênê nînê vînayîş. Cinîyê kewaniyê keyeyî statuyê na xebate de yê tewr zêde şuxulênê û ma zanê ke berardişo newe de yê. La tu asayîşê înan ê komelî çin o û  ameyîşê înan ekonomîye çin o. 3 cinîyê bînî zî nîmeyê înan sektorê bê sîgorte de şuxulênê.”

 

'Nêweşîya meslegî’

 

Asliye dewam de wina qal kerd: “Serre de tewr tay di hezarî qeza yenê meydan û cînayetê karî yenê ciwîyayîş û esas de 5-6 katî zêdeyêr zî cînayetê karî yê seba nêweşîya karî yenê meydan. Têkiliyê xebata kapîtalîstî de roje 30 kesî mirenê û no nîno vînayîş û mîyan de cinî nînê vînayîş. 2011ine ra heta nika ma vînenê ke cînayetê karî yê cinîyan de sera 6 yan zî 7 derbaz nêbîyo. Merdişan bi xebate dir girê nêdanê. Seba tewrê xebata cuya fermî nêbenê, bi asanî erzenê planê peyîn. Sey nimûne; xebatê keye û karkerîya kulturî. Semedê nê îmkanê ma yê ma xo biresnê dayeyan zî nêbeno."

 

‘Wareyê karî bi standardê serdestîyê camêrdî yenê nasnayîş'

 

Asliye wina bale nat serê bêtêduştî û vat: “Cinîyê ke semedê edeletê komelî bipawê, baskê karî de şuxulênê, nimûne sey; perwerde û weşîye, mekanîzmayê zaf cîya ferz keno.  Tacîzê cinsî, bêzarkerdiş esas de nê heme derheqê asayîşê karî û weşîya karkerê cinîyan eleqedar keno. Nêweşîyê derheqê sîstemê xo pawitişî yê dinya 70 ci bi cinîyan reyde peyda beno. Cinî zaf madeyê toksîk, madeyê kîmyewî bi tesîr benê. Derheqê nê de zî hîn xebatî bi zanabîyayîş nênê kerdiş."

 

Pawitişê asayîşê cinîyan do edaletê komelî bi ca bîyaro

 

Asliye tewr peyîn wina vat: "Hem xebata cayê keyeyî, hem xebata cayê karî bi dînî dayîke girêdayîş şîdetê xebate vejeno werte. Na rojeva têmîyan ê welatî de awankerdişê weşîya karkeranê cinîyan luks yena vînayîş. Demo merdimî nê wareyî ewnîyenê karî zî nêbeno têkoşînêkê edeletî yê cuye esas gêno. Pawitişê asayîşê kar û weşîya karker ê cinîyan do edeletê komelî bi ca bîyaro."