Medya Uren

 

RIHA - Herra bi berekete, Sêwreg de firîngî benê debara bi desan cinîyan. Kedkarê mewsimî verê bajaranê Tirkîya de şuxulênê û rastê hêrişê nîjadperestî ameyîne. Ramitiş ra heta arêdayîş, her  çiqas zehmetî zêde biancê, hetê ekonomî ra gerre bikerê zî, seba keda înan bi xo ya, ê kêfweş ê.

 

Dewanê Qerejdaxî yê girêdayeyê qezaya Sêwregê Rihayî de pêşengehê firingiyan, benê debara xeylêk cinîyan. Ramitişê firingiyan ra heta arêdayîş û ê berardişê berheman bi destê cinîyan beno. Cinîyêke kedêka pîl danê, seba ke nêşinê bajaranê xerîban kêfweş ê û waştişê zêdebîyayîşê karê bi nê rengî kenê.

 

Qerejdax de 2 serrê peyênan de pêşengeha firingiyan yeno viraştiş. Dewijê derûdorî mewsimê firingiyan de bi keyeyî yenê serê erdî, çadiranê xo danê ro. Firîngî yenê arêdayîş û yenê wuşkkerdiş. Firîngîyê ke xira bîyê, yan zî zirar dîyê, bi hawayêkê bîn ercnenê. Hîn dewijî firîngîyanê xo Sêwreg de roşenê. Firîngîyê ke ameyê wuşkkerdiş zî seba welatî yenê şawitiş. Seba ma proses û zehmetîyê înan fam bikerê, ma mîkrafon dergê cinîyanê kedkaran kenê.

 

‘Ma xebatkarê bêtemînat ê’

 

Tirkan Kengîş: Ma sey wayîrê erdan sere de tîya firingiyan ramenê, ci rê temaşe kenê, pîl kenê û xebatê ci yê arêdayîşî kenê. Hetê zehmetî de ma kedêke pîl danê. Coka lazim o, ma nê zî vajê; her çiqas erdî yê ma bê zî, ma nêeşkenê debara xo bikerê. Ma serê sibayî ra tîya de yê û ma kedêke pîl danê. Ma çîyê ke arêdayê pere nêkenê. Gubre, derman, ceyran, awe, toxim, mazot her çî vay bîyo labelê vayîya firingiyan gorê ê çîyan vay nêya. Firingiyê ma yê xozayî yê û ercan ê. Ê fabrîqa xozayî nêyê la ma vayêr rê. Ma çîyêk ci ra fam nêkerd. Karê fabrîka ma ra başêr o. Ma hemverê înan bê teminat xebityenê. Wa vayîye seba wayîrê erdan ercan bikerê, yan zî ma hemverê keda ma bêro dayîş. Ma 20 kase firingî şawenê, hemverê ci de tekeyêkê rûn nêgînê."

 

Firîngîyan ra berardişê cîya çînenê

 

Saadet Kengîşa ke wayîrê erdî ya zî û bi dewaran ameyê karê xo kenê, wina vana: "Ez zî serê erdî de firîngîyanê xo pîl kena û ci dir kedêke pîl dana. Ma nika zî arêdayîşê ci ra yenê. Ma kenê wuşk, ma kenê salçe û oyo ke maneno zî ma roşenê. Tewr zêde zî arêdayîşê ci ma keno rincan. La reyna erdê ma yê û ma keda ci ra kêfweş ê."

 

‘Şikir ma muhtacê tirkan nêyê’

 

Muzeyen Zencî Kirana 18 serrî yo bi karê mewsimî reyde eleqedar bena wina vat: "Her yew karê înan ma rê cîya yo. Yê ke ramenê, arêdanê, yê ke firîngîyanê wuşkkerde arêdanê, kenê torbeyan. Karê ma zî oyo ke verê tîjî de wuşk bikerê. Nika ma werdê kenê, dima ra sole kenê. Dimayê hewteyêkê wuşk benê û ma do arê bidê. Goreyê parî, emsar pereyê ma hîna baş o. La reyna goreyê vayî ma îdare keno. La senîn bo zî ma nika serê herra xo de xebate kenê. Ma seba nê kêfweş ê. Ma verê şîne bajaranê tirkan. Uca, ma kurmancan ra hes nêkerdêne. Heta ma nanêke girewtêne, ma xeylêk zordarî dîne. Seba pereyan ma eslê xo înkar nêkenê. Şikir êdî ma muhtacê ê kesan nêyê. Bi 2 serrî yo Sêwregî pêşengehî abîyê, ma rehet kerd. Werrekna îmkanê ma bibîne, ma hîna zêdeyêr berardiş bikerdêne. Nika tîya pêşengeh abî, ma wazenê zêdeyêr warê ramitişî bibo. Bi taybetî wa baxçeyê meyvan bêrê viraştiş. La cayê ma şêrê Qibrisî, Mersinî ma do tîya arêdê, keda xo bikerê û keda xo biwerê. Karê ma tîya biqedîyo zî ma do şêrê fabrîka de bixebityê. Hamnanê ma wina bi zehmetî derbaz beno."

 

‘Ma cinî tewr zêde zehmetî vînenê'

 

Medîne Sonkar ke bi eynî rengî firingiyan wuşk keno zî nê vatişan pare kerd: “Ma bi karê xo kêfweş ê. Seba ke nêzdîyê keyeyê ma yo. Verê ma şîne cayê dûrî heta ma nanê xo vet. Nika ma bêmînet ê. Ma nê bajaran de nêweş kewtê zî ma nêeşkayîne şêrê nêweşxane. Lazimîyêkê ma virazîyayîne, ma nêeşkayîne pêşwazî bikerê. Tîya nêweşxane bo, keye bo, lazimîyê ma bibo, verê ma de yo. Reyna zî sey cinî ma di qat zehmetî ancenê. Ma tîya xebityenê, tutan temaşe kenê. Ma mîyanê karî de yê zî, keye de zî zehmetî ancenê."