AMED - Hemsereka Hûmara Yewin ê Egîtîm Senî ya Amedî Emîne Akşahîne da zanayîş ke wareyê mektebî ke polîtîkayê asîmîlasyonî ci ra tesîr ê, wendekarî bi polîtîkayê asîmîlasyon û şîdetê sosyolojîkî reyde yenê rî bi rî û vat: “Ma perwerdeyîkê ke tena Tirkî, yew ziwan, yek kultur û yew nasnameyî esas gêna qebûl nêkenê û ma hemverê nê yê.”

 

Prosesê çareserî de binê nameyê perwerdeyê ziwanê dayîke de beşêkê ame akerdiş û binê nameyê ‘ziwan û lehçeyê yenê ciwîyayîş’ de heqê perwerdeyê ziwanê dayîke amebi dayîş. La no bi unîversîte û beşan reyde bisînor mend. Nêzdîyê hezar û 500 mamoste mezûn bî la emsar tayînkerdişê 3 mamosteyan bi pêroyî 124 mamosteyî ameyî tayînkerdiş. 124 mamosteyan ra 40 hebî mecbûr mendî derbazê branşan bibê û yê bînî zî  wareyêkê derse bidê, nêvînenê. Pêwa nê her tim heqê perwerdeyê ziwanî yeno rojeve û eksê nê îqtîdarî bi polîtîkayan asteng kenê.

 

Hemsereka Hûmara Yewin ê Egîtîm Senî yê Amedî Emîne Akşahîn hêrişê nîjadperestî û polîtîkayê asîmîlasyonî yê hemverê tutanê Kurdî de ercna.

 

‘Wazenê dewlemendîyê kulturî mîyanê sîstemî de bihelênê’

 

Emîne derheqê serra newe ya perwerdeyî de qisey kerd û vat: “Welat de çi heyf tena bi ziwanê Kurdkî, yew ziwan, yew kultur û yew nasname yeno ferzkerdiş. Ma bi sîstemê perwerdeyî yê wina reyde rî bi rî yê. Na cografya de seba ma bi tutanê Kurdan reyde mîyanê yewbînan de yê, bêguman ma benê şahidê teda û problemê ke ê ciwîyenê. Bi desan rey ma nê probleman ardê ziwan. Welat de hetê etnîkî de welatêkê dewlemend o. La dewlemendiyê kulturî, nasname û ziwanê cîya sîstemê perwerdeyê bîyaye de yenê helênayîş û asîmîlekerdiş. Ganî her wendekar/e bi kultur û ziwanê xo reyde perwerde bigîro. Rastî nêyo. Ganî mekteban de bêro hîskerdiş ke cîyayî dewlemendîyêk a. La roja ewil ê mektebî de bi qedexeyê ziwan dest pêkerd.”

 

‘Beno sebebe texrîbatêkê’

 

Emîne dewam de vat, mekteban de seba wendekarî bi ziwanê xo qisey kenê, vatişê sey bi tirkî qisey bikere yeno vatiş û na rewşêka eks a û wina vat: “Ez nika mamosteya dewe ya û ez wendekaranê neweyan reyde dest bi mektebî kerdê de vana, ziwanê teber de verde û êdî bi tirkî qisey bikerê. Ez hemverê ziwanê înan, înan xerîb kena. Bêguman ma eşkenê ziwanêkê bîn fam bikerê. Ziwanêkê diyîn, hîrên seba ma dewlemendî yo. La ferzkerdişê yew ziwanî zî asîmîlasyon o.”

 

‘Ma hemverê yewperestî yê’

 

Emîne ercnayîşê xo wina dewam kerd: “Kitabê mektebî de nuşteyê ke nîjadperestî gur keno û vatişê nîjadperestî estê. Sîstemê perwerdeyî de bi eşkera îfadekerdişê vatişê nîjadperestî çîyêkê şaş o. Ma hemverê nê yê.  Ferzkerdişê perwerdeyê bi nê rengî, îfadeyê hemverê bêtêduştîya nîjadan û cinsê komelî raşt nêyê. Ma perwerdeyîyêkê heme reng, bawerî, ziwan û kulturan  nîşan dano wazenê. Ma perwerdeyîyêke tena bi tirkî, yew ziwan, yew kultur û yew nasname esas gênê qebûl nêkenê û ma hemverê nê de yê. Bi serran o polîtîkayêke ma yew ziwanî bimusnê, ame ferzkerdiş. Tutanê m ara vanê, ‘Tirkî qisey bikeyrê, binusê, hîs bikerê û wayîrê tarîxê Tirkî vejîyê, yan zî xo xo vîr ra bikerê.’ Bi nê hewl danê sîstemê bîyaye bikerê. Eke merdimêke hemverê nasnameyê xo xerîb bibo, merdim o-a kesî vînî keno.”

 

‘Hetê îqtîdaran ra game nêna eştiş’

 

Emîne tewr peyîn qiseykerdişê xo de yew metodê girîng ê Egîtîm Senî ‘pawitişê heqê perwerdeyê bi ziwanê dayîke yo’ û wina qedêna: “Mektebî abî û reyna bi sehezeran tutê Kurdî nêeşkenê bi ziwanê xo perwer de bigîrê. Goreyê tutanê bînan zî 1-0 dest cuya perwerdeyî kenê. Ma her tim vat ke, ganî her wendekar bi ziwanê xo perwer de bivîno, xo bi ziwanê xo îfade bikero, bi ziwanê xo biwano. Ma nê wareyî de têkoşîn kerd. Tîya ra tepya zî ma do têkoşîn bikerê. Ganî sey dersêka weçînaye yanî bi du saetan nêro sînorkerdiş. Seba mamosteyê ke ameyê tayînkerdiş, sinife nêro akerdiş. Nê wareyî de îqtîdar game nêerzeno.”

 

Emîne vat ke, seba her tut bi ziwanê xo perwerdeyê xo bivîno, do têkoşînê xo her wext dewam bikerê.