Derya Ren - Medya Uren

 

AMED - Cinîyê Amedijî derheqê krîzê bîyaye de reaksîyonê xo ramojnayî. Cinîyêke vat ke ma bi meaşêk kêm hewl danê debara xo bikerê, la qîmê ma nêkeno. Cinîyan sebebê nê feqîrî zî îqtidarê AKP-MHP'yî ramojna û vatî: "Ma îqtîdaro ke nêeşkeno îdare bikero, nêwazenê."

 

Krîzê ekonomî ke çiqas şino zêde beno, bi taybetî mintiqa de tesîrêk giran mojneno. Amed û bajarê derûdorî de zî bi eynî rengî vayîya heqê rayîrî, vayîya ardan, xida û nanî zêde bî. Heqê rayîrî ke 4,50 TL bi, nika vejîyayo 6,50 TL. Xidayan de zî vayîyêke 3-4 qatî mojneno. Seba ma rewşa krîzî welatijan ra bimusê, ma mîkrafonê xo bazarê taxa Ofîsî de cinîyan rê derg kerd.

 

Ercnayîşê cinîyan yê derheqê krîzê ekonomî de wina yo:

 

'Hêvîya mi nêmenda'

 

Meryem Aslan: Ma nika keye de 2 kesî xebityenê. La çi heyf reyna zî hetê ekonomî ra ma tengasî ancenê. Xemgînîya mi tewr zêde hetê ameyoxê tutanê mi de virazêna. Her çî zaf giran o. Ez ameya bazar, seba lazimîyê keyeyî sereyîn bigîrî labelê çiqasa vayîya ci musena, xemgîn bena. Her ke şino vayîye zêde bena. Serra vîyarte de mi 20-30 lîra ardêne bazar, nika ez bi 200 lîra yena labelê reyna zî qîm nêkeno. Çîyo tewr ercan binê 6 lîrayî de yo. Her hewte zî ti mecbûr a şêrê bazar. Ancax ma yenê her hewte pîyaz û kartolan gênê. Verê ma kîloyêk girewtêne, ewro ma bi nîm kîloyî hewl danê îdareyê xo bikerê. Rewşa ma ver bi başî nêşina û hêvîya min ê başbîyayîşî zî nêmendo."

 

'Ma Erdoganî nêwazenê'

 

Sayîme Demîr: "Ez ameya bazar, la ez sera ra heta peynî dest pêbikerî, ez o nêeşkî çîyêk bigîrî. Her çî xeylêk vay o. Erdoganî keyeyê ma hemine xira kerd. Pereyê Erdoganî zaf o, ci rê vayî xem nîyo. Bi qasê se milyaran ameyîşê ey esto. Yê ke teqawît bîyê, yan zî meaşêk kêm gênê, gama ke 100 lîra zî zam înan rê bibo keyf kenê. De bêrê biewnê, ma eşkenê fêkîyan bigîrê. Feqîrî, fêkîyan nêwenê. Heta nika zî ez nêeşkena bigîrî. Xeylêk kes seba krîzê ekonomîye, seba nêeşkenê  debara xo bikerê întîxar kerdê. Êdî komel mîyanê rewşêka xirab de yo. Erdogan 25 serrî yo serê îqtîdarî de yo, cayê ci weş o. Karê ci qediya. Ey Tirkîya qedêna. Êdî lazim o kesê ke sey ey nêkero bêro cayê ey. Ganî êdî meaşê kedkaran bêro zêdekerdiş. Hayeya kesî şarî ra çin a, pêro vêşanî ra mirenê. Wa weçînayîşêk lezkî viraznê û înan  îqtîdar ra bîyarê war. Ma înannêwazenê."

 

'Hayeya înan şarî ra çin a'

 

Salîha Olganer zî wina dîyar kerd: "Ez nika newe kewta zereyê bazarî, ez nêzana do pere qîm bikero, nêkero. Her çî zaf vay o. Bi tu hawa ma nêeşkenê lazimîyê xo bi ca bîyarê. Ma tena eşkenê lazimîyê xo sereyîn bigîrê. Berpirsyarê nê krîzî bê guman yê ke îdarekarîyê nê welatî kenê yo.  Mîyanê koşk û qesranê xo de yê û hayeya înan kesê ke bi meaşêk kêm debara xo kenê, çin a. Ez keye de tena ya û meaşê teqawîtbîyayîşî gêna. No zî qet qîmê mi nêêkeno. Ez tena nêeşkena deynê ceyranî bidî.  Bifikrîyê rexmê ke tena ya zî binê 400 lîrayî deyn nîno mi rê. Ma nêeşkenê debara xo bikerê. Homa hetkarê feqîr û bi taybetî zî ciwanan bo."

 

'Mi serê çopî de nan kom kerd'

 

Tirkan Omur: "6 tutê min ê sêwî estê. Hesreta ma a ya ke ma nanêke bi weşikî biwerê. Ma kîra de ronişnenê. Her çî zaf vay bîyo, ma rojêke pîzeyê xo mird zî ma  şikir kenê. Ardan û rûn her ke şino vay beno. Xora fêkî û sebzeyan ma biwazê zî ma nêeşkenê bigîrê. Ez nika ameya, mi derûdorê çopî de nan kom kerdo ez o berî keye. Êdî çîyêk destê ma ra nîno, tena dua kena. Lajêk mi zî zîndanê Sêwasî de yo û ameyo tepiştiş. Heta nika mi nêeşka bivînî zî. Eke telefonêkê kerd ancax ez wina eşkena rewşa ci bimusî."

 

'Şar senî debara xo xo keno nêzana'

 

Bedîha Guneş: "Vayîya her çî zêde bîya. Kîloyêk firingî bi 15 lîra. Şar senî debara xo keno nêzana. Xora se beno bi feqîran beno. Çîyêk bi dewlemendan nêbeno. Çîyêk ver bi başî nêşino. Her ke şino rewşe xirab benaç Verê kesî kartolan nêgirewtêne. Nika bazar de kîloya kartolan bîya 10 lîra. Kîrayî zaf bîyê vay. Şar do se bikero. Do tutanê xo mird bikerê, do kîraya keyeyî bidê, do se bikerê? Mi bazar ra pîyaz, kartol û hak girewt. Nê zî 100 lîra girewt. Kesê ke meaş kêmî gênê, bi tu hawayî nêeşkenê debara xo bikerê. Eke 3 tutê to bibê, ganî tewr tay 10 milyar pere bibo. Ganî  kîra de zî nêbê. Ancax bi no hawa  şert û mercî baş bê, merdim eşkeno debara xo bikero. Do meaşêk kêmî kam deynê çi bido. Nanêke bîya 5 lîra."

 

'Şima vayîya fêkîyan nîşan bidê xora bes o'

 

Kadriye Kaya: "Vayîya fêkîyan sewîyeyêka zêde de ya. Goreyê parî her çî 4 qat tewr vay bîyo. Ma di kesî keyeyêk de manenê. Mi 100 lîra ard bazar, la ancax mi eşka tay sebze bigîrê. Mi nêeşka lazimîyê xo hemine bigîrî.  Ancax mi kêm, kêm eşkayîne bigirewtêne. Her çî aseye yo, lazim nêkeno ma şîrove bikerê. Şima vayîya fêkîyan nîşan bidê xora bes o."

 

'Meaşo kêm qîmê kamî keno?'

 

Nezaket Kalkan: "Mi verê binê 100’î de pere xerç kerdêne. La nika ez serê 100’î de pere ana bazar zî qîm nêkeno ke lazimîyê xo bigîrî. Ma verê torbeyêk kartol bi 5 lîra girewtêne, nika kiloyê kartolan 10 lîra ya. Sebebê nê zî nêzanabîyayîşê şarê ma yo. Her çî rê sere tewênenê. Vanê do derbaz bibo û bi nê rengî xo xapênenê. La çîyêk derbaz nêbeno. Eke kesêk kîra de bo, deynê ceyran, awe û gazî zî bido, do meaşêk kêm qîmê nînan nêkero."

 

'Pere qîmê ma nêkeno ma xeylêk zehmetî ancenê'

 

Fatma: "Hema mi temaşeyê vayîya sebzeyan nêkerda la her çî zaf bîyo vay. Çi heyf, pere qîmê ma nêkeno, ma xeylêk zehmetîyan ancenê. Çîyê ke ma aşmêke verê girewtêne, ma nika nêeşkenê bigîrê. Dinya de krîzêk ekonomî esto, la no hetê ma de hîna bi tesîr o. Kesê ke bi meaşê kêmî xebityenê, nêeşkenê debara xo bikerê. Ma tewr tay 200 lîra bazar de xerc kenê. Bi taybetî xidayê sey; penîr û fêkî xeylêk vay ê. No zî tesîr serê hemine de kerd."