Rozerîn Gultekîn 

 

STENBOL  - Avûkate Ozge Akyuz da zanayene ke sey CÎSSTî heta nika hezar û 562 tepişteyê nêweşî tesbît kerdê û bale ante serê binpaykerdişê heqan û vat, Tirkîya goreyê pêkerdişê mîyanneteweyî hereket nêkena. 

 

Tecrîdê girano ke Îmrali de kewto ciwîye ro heme zîndananê Tirkîyayî vila bîyo û tepişteyê înfazê înan qedîyayê bi behaneyê cîyayî nînê tehlîyekerdiş û tepişteyê nêweşî nînê dermankerdiş, terkê mergî yenê kerdiş û ro tepişteyan cipersayîş yeno kerdiş, heqê înan ê neqlkerdişî yenê manîkerdiş. Reyna bi zîndanê Tîpê Syî û Yyî têkilîyê tepişteyan teverî ra yeno birnayîş. Goreyê raporê 31ê Adare ya 2022yî ÎHDyî ra, zîndananê Tirkîya de 651 ci ra giranî, bi pêroyî hezar û 517 tepişteyê nêweşî estê. Serê serra 2021î ra heta nika bi pêroyî 46 tepişteyê nêweşî dinyaya xo bedilnayê. 

 

Yew sazgeho ke derheqê zîndanan de xebatan keno, Komeleya Cematê Sivîlî yê Sîstemê Înfazê Cezayî (CÎSST) rojê aver de do raporê 2021-2022yî hadre bikero. Avûkata CÎSSTî Ozge Akyuz derheqê raporanê rewşa tepişteyan de; tepişteyê sîyasî û edlî de erjnayîş kerd. 

 

'Hezar û 562 tepişteyê nêweşî ameyî tesbîtkerdiş' 

 

Ozge dîyar kerd ke seke CÎSSTî serrêke de hezar û 187 tepişteyî dir têkilî ronayê û 3 hezar û 180 muracatî seba înan ameyê kerdiş. Ozge wina beyanat da: "Ma muracatan ra hezar û 562 tepişteyê nêweşî tesbît kerdî. Xebatê zîndanan de qîm nêkenê. Ganî polîtîkayê bi tesîr bêrê kerdiş. Qanûnê mîyanneteweyî de derheqê babete de madeyê verhîra estê. Protokolê Stenbolî, Qanûnê Bankokî yê NYyî, CEDAW,  Metodê Mandela û Komîteyê Wezîran ê YEyî mîyanê babetan de serê heqê merdiman de vindenê. Eke nê bêrê ca ke vernî ro binpaykerdişan yeno girewtiş.  La çi heyf ke pêkerdişî nînê ca." 

 

'Çîyê tepişteyê cinîyî ciwîyenê' 

 

Ozge bale ante serê rewşa tepişteyan û vat bi xusûsî tepişteyê nêweşî, tepişteyê cinî problemêke giran ciwîyenê û wina dergî da qiseyanê xo: "Cayê hewayî de kamerayî yenê aleqnayene û nê zereyê wedeyan zî vînenê. Nê kamerayî cayê muşterek zî vînenê, vetişê tuwaletan vînenê. Seba nê zî babeta binpaykerdişê cayê xusûsî de muracatî yenê kerdiş. Tepişteyê cinîyî wextê sewqkerdişî de wezîfedarê mêrdan dir yenê sewqkerdiş. Rayîrê derg de tepişteyê cinî rastê tacîzê vatişan zî yenê. Nêweşxaneyan de zî bi kelepçekerde eksî yenê dermankerdiş. Cinîyê tepişteyî yê edlî seba debara xo bikerê, bi pereyê kemî zîndanan de xebetênê. Wareyê pakîtî, atolyeyê tekstîlî û mantiqê tepişteyê cinî yê edlî yenê xebetnayîş. Tepişteyê sîyasî hewceyîyê xo bi tewirêke kolektîf anê ca. La bi nîzamnameyo newe çî-mîyê teber ra yenê nêgînê zere û tepişteyî bêçare manenê xeylêk çîyî kantînan ra herênenê." 

 

'ATK waştişan apey agirêneno' 

 

Ozge peynîyê qiseyanê xo de wina vat: "Zîndanan de, mîyanê cezakerdişî de polîtîkayê cezakerdişî babeta vatişî ya. Zîndan cayê binê verpersîyarîya dewlete de ya. Taloqkerdişê cezayî, qanûnê cezayî de yeno sererastkerdiş. Sazgehê Tîpê Edlî bi rayîrê tayînkerdena girêdayeyê wezaretî estê. Sazgehê Tîpê Edlî zêde nîyê. Beno ke mabênê raporê nêweşxaneyî û ATKyî de cîyayî bibê. Ganî tena ATK mercîyê qerargirewtişî nêbo. ATK xeylêk reyan waştişê tepişteyan apey agirêneno. Ganî derheqê  binpaykerdişê heqan ê zîndanan de cipersayîşêke bi tesîr bêro kerdiş. Ganî dewlete, sazgehê komeleyê sivîlî, baroyî, akademîsyenî na babete sero plansazgeyêke muştereke bikerê."