Hêlîn Asmîn 

 

QAMIŞLO - Endama Akademîya Jîneolojîyî yê Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî Nûjîn Yûsûf, perwerdeyê di Akademîya Jîneolojîyî de wina erjna: "Mîrasê Jîneolojîyî destpêkerdişê hereketê cinîyan ra yo. Jîneolojî di serra 2017î de xo di pêroyîyê Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî de organîze kenê û amancê Jîneolojîyî o yo ke komele serê exlaqî û polîtîkayî de perwerde bikero." 

 

Jîneolojî yewin rey di serra 2008î de hetê Rayberê PKKyî Abdullah Ocalanî ra, di kitabê xo yê 'Sosyolojîya Azadîyî' de ame pêşnîyazkerdiş. Rayberê PKKyî Abdullah Ocalan bi nê îlmî dîyar keno ke heta cinîyî azad nêbê komele zî azad nêbeno, sewbîna dîyar keno ke azadîya cinîyan sewîyeyê azadîya komele zî eşkera keno. Jîneolojî reya ewilî di serra 2011î de organîzebîyayîşê xo koyê azadî de awan kena. Sewbîna yewin rey konferansê xo di serra 2015î de bi tewirbîyayîşê 140 delegeyan yena ca. Di konferans de qerar amebî girewtiş ke Jîneolojî şaxê xo dinya de vila bikero û xo biresino pêroyê cinîyanê dinya. Serê nê asasî de, bi Şorîşê Rojawanê Kurdistanî dir pêroyê Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî de zî Akademîyê Jîneolojîyî ameyî akerdiş. Eleqedara babete Endame ya Akademîya Jîneolojîyî yê Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî Nûjîn Yûsûf qisey kerd. 

 

'Wa cinîyê Kurdî bi xo tarîxê xo binusnê' 

 

Nûjîne di destpêkerdişê qiseyanê xo de behsê Akademîya Jîneolojîyî kerd û wina vat: "Rayberî bi xusûsî di 'Pawitişnameyê Sosyolojîyê Azadîyî' de ma rê no pêşnîyaz kerd, ma sey hereketê cinîyan serê termê Jîneolojîyî de xo konsantre kerd. Coka ke Rayberîyî di pawitişnameyan de Jîneolojî sey îlmî girewto dest zî serê nê asasî de waşt ma bi pêroyê cinîyê dinyayî rê pare bikerê. Ma di sere de xeylêk munaqaşeyê termê Jîneolojîyî kerdî. Ma vat 'Sey îlmî ma do senîn bigîrê dest?' La wexto ma ser de munaqaşe kerd,  ma vîna ke heta ma sey cinî keda xo ya serran sey îlmî nêgîrê dest, ma nêeşkenê biresê netîceyêke. Xebatê ma xeylêk verhîra yê. Hem di milê tarîxî de hem zî di milê komelkî de ma xebatan danê kerdiş. Coka no Rayberî ma ra vat lazim o her cinî wareyê konseptê Jîneolojîyî de xo xurîn bikero. Sereyê tarîxî ra heta nika hinîyan ma ra tarîxê ma nuşto. La Rayberî seba cinîya Kurde vat wa cinîyê Kurdî bi xo tarîxê xo binusnê. Coka nê ma tarîxê xo reyêke bîn girewt dest. Ma bi metodê Jîneolojî cigêrayîş serê tarîxê cinîyan de kerd. La wexto ma dorkerde cigêrayîş kerd ma vîna ke xeylêk hetê tarîxî estê lazimo ke newe ra bêrê destgirewtiş. Wextê Neolotîkî ra heta xoverdayîşê cinîyê têkoşêran." 

 

'Amancê Jîneolojîyî o yo ke komele serê exlaqî û polîtîkayî de perwerde bikerê' 

 

Nûjîne bale ante serê tarîxê cinî û wina dewam kerd: "Sere de munaqaşeyê Jîneolojîyî heta nika çîyêke ma seki Akademîya Jîneolojîyî wazenê bikerê, bi metodê îlmî ma bieşkê  xo biresnê heme cinîyan.  Ez eşkena vaja heta sewîyeyêke ma xo resna cinîyan. Coka nika di her çar perçeyê Kurdistanî de, Ewrûpa û Rojhelato Mîyanîn de xebatê ma estê. Ez eşkena vaja sereyê tarîxî ra heta nika ma xeylêk bedelî dayê. Heta nika zî ma serê nê mîrasî de ciwîyenê. Jîneolojî zî mîrasê xeylêk enbazano ke nika ma rê bîyo serek û resayo sewîyeyê şehadetî. Fînak; Leyla,  Hêlîn, Nalîne û xeylêk hemrayê seke înan estê ke nika ma serê rayîrê înan de rayîr de şinê. Yanê Jîneolojî wina bi asanî nêame awankerdene. Xoverdayîşê embazan bî îrade, îrade zî ma rê bî hêz û ma resna sewîyeyê awankerdena îlmê Jîneolojîyî. Ma di nê prosesî de serê xeylêk metodan de munaqaşe kerd.  Ma vat ma do senîn bieşkê cinî û komele, komele û cinî nizdî yê yewbînan bikerê? Coka xeylêk wareyê Jîneolojîyî yê sey felsefeyî, îlmî, sîyaset û swb. estê ma vat ma do nînan senîn ciwîye dir bikerê yew. Bêşik xeylêk zametîyê nê çîyî bîbî. Bi xusûsî di hetê dînî û di hetê felsefeyî de. Coka termê Jîneolojîyî seba ma neweyî bî. Ez eşkena vaja bi kilmekî Jîneolojî di her wareyê ciwîye de ca girewto û di eynî wextî de Jîneolojî felsefeyê ciwîye yo û amancê Jîneolojîyî o yo ke komele serê exlaqî û polîtîkayî de perwerde bikero." 

 

'Jîneolojî serê mîrasê Rayberê Şarê Kurdî de xo awan keno' 

 

Nûjîne eşkera kerd ke seba merdim bieşko zîhnîyetê îqtîdarî komele de  bido famkerdene di komele de vurînayîş vîrazo, lazim bî akademîyan awan bikerê û wina domna: "Rojawanê Kurdistanî de mîrasêke Rayberîyî esto. Nika ma serê nê mîrasî de karê xo danê kerdiş. Nika zî wextê Rayberîya Xoserî hetê awankerdişê cinîyan di xeylêk milan de serekî kerdî. Di mîyanê sîstemê Rayberîya Xoserî de sîstemê perwerdeyî estê. Ma di mîyanê nê sîstemî de Akademîyê Jîneolojîyî awan kerdî. Coka ke akademî yenîyê îlmî yo. Eke ma  komele zî bibedelnê, ma do bi rayîrê îlmî bibedelnê. No îlm do senîn aver bikewo bêşik do akademî û fakulteyan ra aver bikewo. Coka nê ma lazimî vîna ke, ma di heme kantonanê Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî de Akademîyê Jîneolojîyî awan bikerê. Akademî cayê  bedilnayîşê komele yo. Akademî bedilnayîşê zîhnîyetê serran o, di komelan de yeno ca. Di akademîyan de ma bedilnayîşê zîhnîyetî, etîkî, estetîkî, vîrmendeyê demokratîkî, rastîya cinî û ya mêrdeyî munaqaşe kenê. Coka Rojawan de seba hereketê cinîya Kurde û hereketê azadîyî akademîyê xozayî yê ke bi serran o Rayberî serê nê herdî de fikir aver fîna. Jîneolojî zî serê mîrasê Rayberê Şarê Kurdî de xo awan keno. Akademîyî cayê fikirîyayîşî, cayê naskerdişê tarîxî yê. Coka nê Jîneolojî zî xo dir akademî asas girewt." 

 

'Di akademîyê Jîneolojîyî de lazimîyê komele yenê pêşwazîkerdiş' 

 

Nûjîne da zanayene ke rol û mîsyonê Jîneolojîyî muhîm o û da zanayene ke Jîneolojî felsefe yo, no felsefe di heme wareyê ciwîye de derbas beno û vat: "Cinîyêke kam ca de beno wa bibo fikrê Jîneolojîyî seba aye asas o. Jîneolojî, di eynî wextî de seba mêrdeyî zî derbas beno. Jîneolojî, îlmê komele yo, her ferdo ke di sîstemê neteweyê demokratîkî de ciwîyeno xo rê nê fikrî asas gêno. Seba ma bieşkê di sîstemê xo de ferdê azadî aver bifînê, ganî ma xo rê fikrê jîneolojîyî bikerê asas. Jîneolojî fikrê sîstemê netewê demokratîkî yo. Ma serê nê asasî de sere de Efrîn de Akademîya Jîneolojîyî awan kerd.  Dima ra Dêrik, Hesekî, Qamişlo û mintiqayê Ereban de ameyî awankerdiş. Heta nika dewam de yê. Nê akademîyan de xeylêk cigêrayîşî yenê kerdiş. Fînak; serê barkerdişî, keyeyî, cinîyî, mêrdeyî, tutî, psîkolojîyê şerî, seba sîstemê hemserekîyî cigêrayîşî ameyî kerdiş û serê sosyolojîya cinîyan ê Ereban de xeylêk babetî ameyî destgirewtiş. Di Akademîya Jîneolojîyî de lazimîyê komele yenê pêşwazîkerdiş. Serê nê lazimîyan de tewr peynî kitabêke serê sosyolojîya cinîyê Vakur û Rojhelatê Sûrîyeyî de vejîya. Di eynî wextî de xeylêk broşurî vejîyayî. Di Unîversîteya Rojawanî de qismê Jîneolojîyî estê." 

 

'Jîneolojî îlmî cinîyan o' 

 

Nûjîne da zanayene ke Jîneolojî îlmî cinîyan o û qiseykerdişê xo wina peynî kerd: "Merkezê jîneolojîyî seba pêroyîyê cinîyan ê dinya beno verpers. Bi her tewirî cinîyî bandêrê îlmî û bîyayîşî keno. Cinî di akademîyan de serê bîyayîşî de pawitiş munaqaşe kenê. Endamê Akademîya Jîneolojîyî heme sazgeyê Rayberîya Xoserî de perwerde kenê. Yew amancî ra ci no yo ke bi rayîrê jîneolojîyî felsefeyê Rayber Apo,  bi pêroyê cinîyan bidê naskerdene. Sewbîna yew amancî ra jîneolojî o yo ke îlmê jîneolojîyî di sere de Rojhelato Mîyanîn de û pêroyê cinîyê dinyayî de vila bikerê. Coka ke jîneolojî îlmî pêroyê cinîyan a."