Rojda Aydin

 

ŞIRNEX - Cinîyê Botanî derheqê 15ê Gulane Roja Roşanê Ziwanê Kurdkî de qisey kerdî û vatî: "Ziwan; bîyayîş, nasname, kulturê ma yo û duştê polîtîkayê xusûsî yê asîmîlasyonî de ma do xo ver bidê. Ma do keyeyê xo bikerê dîbîstanê Kurdkî." 

 

15ê Gulane ya serra 1932yî de, kovara yewine ya bi Kurdkî 'Hewar' paytextê Sûrîyeyî Şamî de dest bi weşanî kerd.  Bi pêroyîn 57 humarê kovarî ameyî weşênayîş û heta serra 1943yî weşanê xo dewam kerd. 23 humarê ewilî yê kovare ke hetê Celadet Elî Bedirxanî ra Şam de ameyî weşênayîş, hem bi alfabeya  Latînî bi tîpê Kurdkî û hem zî bi alfabeya Erebkî ameyê çapkerdiş. La kovare humara xo yê 24ine ra dima bi tîpê Latînî û bi alfabeya Kurdkî ameya weşênayîş. Homare ya kovare ya peyîn 15ê Tebaxe ya serra 1943yî de ameya weşênayîş. Hendêke humarê kovarî bi zafêrî bi Lehçeyê Kurmanckî bêrê weşênayîş zî mîyan de Lehçeyê Sorankî û Zazakî zî ca girewtî. Kurdî di serra 2006î ra heta na roje seki Roşanê Ziwanê Kurdkî pêşwazî kenê. 

 

Cinîyê Botanî seba munasebetê Roşanê Zîwanê Kurdkî nîyadîyayîşê xo ajansê ma rê ardî ziwan û bale ante serê pawitişê Ziwanê Kurdkî. 

 

Botan de polîtîkayê xusûsî yê serê ziwanî de 

 

Sîyajîn Burumtekîn, da zanayene ke duştê hêrişê serê ziwanî de ganî pawitiş avêr bikewo û vat: "Verîyê her çîyî ganî merdim wayîr ro ziwanê xo vejîyo. Ziwan; bîyayîş, ciwîye, nasname, têkoşîn û kulturê ma wo. Duştê perwerdeyê bi ziwanê Kurdkî xeylêk mamosteyî ameyî tepiştiş û sazgehê ziwanî ameyî padayîş. Bi her tewirî hêrişê  ziwanî kenê. Mîyanê ciwîya rojaneyî de zî hewl danê ziwan qedexe bikerê. Botan de hemverê Ziwanê Kurdkî de polîtîkayêka xusûsî ya asîmîlasyonî yena rayrayîş. Duştê nê yewî de ganî ziwan bêro pawitiş. Ma bi ziwanê xo qisey bikerê,  bihewê, biciwîyê û heme çîyê xo bi Kurdkî bikerê. Ma bi Kurdkî biciwîyê. Ganî ma her cayê ciwîye de wayîr ro ziwanê xo vejîyê! Ganî Kurdî her cayî de seba ziwanê xo wurzê serê payan û duştê çinîkerdişî de xo ver bidê. Kurdî bi ziwanê xo estê. O ke ma Kurdan bixelesno zî yewîyî û ziwanê ma wo." 

 

'Ziwan mîrasêke yo û ganî ma wayîr ro mîrasê xo vejîyê' 

 

Medya Hezar, dîyar kerd ke seba ke komelêk bêro çinîkerdiş yewin hêrişê ziwanê înan yeno kerdiş û wina qal kerd: " Vera nê yewî zî hêrişê Ziwanê Kurdkî kenê. Hemverê nê hêrişan de ganî Kurdî wayîr ro ziwanê xo vejîyê. Ziwan bîyayîşê komele yo. Ganî ma zî wayîr ro bîyayîşê xo vejîyê. Di nê prosesî de hemverê ziwanî de xeylêk manîyî estê. Wexto merdim ewneno ci ra tu sazgehî û dezgeyê dewlete de ma nêeşkenê bi ziwanê xo qisey bikerê. Wexto ma şinê unîversîte ma nêeşkenê bi ziwanê xo perwerde  bigîrê û qisey bikerê ma wazenê mekteban de zî bi ziwanê xo perwerde bigîrê. Ma destûr nêdanê ke  ziwanê ma bêro vîrkerdiş. Ez wexto Kurdkî qisey kena xeylêk kêfweş bena. Vera ke ziwanê dadîya min o û seba mi mîrasêke yo. Ez zî wayîr ro nê mîrasî vejêna. Wexto ez Kurdkî qisey kena eşkena xo bidî famkerdiş. Xo ra sîstem eşkera yo û serê ziwanê ma de hêrişêke esto.   Ganî ma her wareyî de Kurdkî qisey bikerê û Kurdkî biciwîyê." 

 

'Ganî ma keyeyê xo bikerê dîbîstan' 

 

Şîrîn Odûk, dîyar kerd ke pawitişê Ziwanê Kurdkî muhîm o û babete wina şirove kerd: "Merdim çiqas bi ziwanê xo qisey bikero hende weş o. Ziwan nasnameyê ma yo. Ma wazenê tutê ma dîbîstanan de bi ziwanê xo perwerde bivînê. La çi heyf ke coka ziwanê ma ameyo qedexekerdiş, destûr nîno dayîş. Hêrişê hemverê ziwanê ma kenê. Ganî ma Kurdî wayîr ro ziwanê xo vejîyê. Waştişê ma zî o yo ke ma bi ziwanê xo azad biciwîyê. La hemverê ziwanê ma de bêtehemûlîyêke esto. O ke ma serê payan de vindarneno û ma dano ciwîyayîş ziwanê ma wo. Wexto ma şînê nêweşxaneyan sazgehê dewlete nêeşkenê bi Kurdkî qisey bikerê. Ma serê herdê xo de nêeşkenê bi ziwanê xo qisey bikerê. Sazgehê ma yê ziwanî çinîyê ke tutê ma perwerdeyê ziwanî bigîrê. Vera nê yewî ganî ma keyeyê xo bikerê dîbîstanê Kurdkî û tutanê xo perwerde bikerê. Ma do ziwanê xo bipawê û bi ziwanê xo qisey bikerê." 

 

'Wa Ziwanê Kurdkî bibo ziwano fermî' 

 

Fehîme Sarûhan, di qiseyanê xo de bale ante serê pawitişê ziwanî û wina nîyadîyayîşê xo ardî ziwan: "Ziwanê Kurdkî seba Komela Kurdî xeylêk muhîm a. Ganî ma Kurdî wayîr ro ziwanê xo vejîyê. Ganî ma her cayî de bi ziwanê xo qisey bikerê û biciwîyê. Ma tutanê xo dir Kurdkî qisey bikerê. Vera ke ê(tutî) ameyoxê ma yê û ê do nê ziwanî bidê ciwîyayîş. Waştişê ma o yo ke Ziwanê Kurdkî di dîbîstanan de bibo ziwano fermî û ma bi ziwanê xo perwerdeyî bigêrê. Seba ke Ziwanê Kurdkî di dîbîstanan de bibo ziwano fermî ma kampanyayêke dabi destpêkerdiş û rastê eleqeyêke pîl zî amebi. Ziwan; bîyayîş, nasname û kulturê merdimî eşkera keno.  Bîyayîş û çinîbîyayîşê ma serê ziwanê ma de yo. Wexto ez qisey kena  hîsê xo bi Kurdkî eşkena  bîyarî ziwan. Yan zî dayîkêke wexto  şina nêweşxaneyî bi ziwanê xo eşkena dejê xo bîyaro. Bi xusûsî zî veng a mi ciwanan rê o yo ke ala dadîyan bigîrê destê xo û wayîr ro ziwanê xo vejîyê.  Her wareyî de Kurdkî qisey bikerê û biciwîyê. Ma destûr nêdanê ke ziwanê  ma bêro vindîkerdiş. Eke ziwan vindî bibo ma do zî vindî bibê. Eke Ziwanê Kurdkî çinîbo merdim nêeşkeno vajo nasnameyê Kurdî zî esto. Vera ke her nasnameyêke bi ziwanê xo esto. Fînak; Erebkî, Tirkî, Îngîlîzkî ûsn heme bi ziwanê xo yenê naskerdiş. Wexto ma vanê Ziwanê Kurdkî, nasnameyê Kurdî yeno vîrê ma. Eke ziwanê ma vindî bibo ma do bê nasname bimanê. Ma ciwîye bi Kurdkî biciwîyê."