AMED - Cinîyê ke 1ê Gulane de vejîyayî meydanan, dîyar kerdî ke ê do bi têkoşîn û rêxistinbîyayîşê xo sîstemê yewperestî yê hemverê cinî de zorê ci berê. Sewbîna cinîyan hemverê polîtîkayê şerê taybetî de vengdayîşê paştdayîşî û pîlkerdişê têkoşînî kerdî.

 

Tirkîya de netîceyê polîtîkayê îqtîdarî yê hemverê cinî de şîdet û kiştişê cinîyan her ke şino xo bi metodêke bîn nîşan dano. Bi taybetî zî bi polîtîkayê bêcezaverdayîşî û qanûnê ke îqtîdar vejeno zî cesaret qatilan rê yeno dayîş. 1ê Gulane ke emsar bi xeylêk mesajê hemverê şîdet, feqîrî û kedwerdişî de ame pêşwazîkerdiş, xeylêk cayan de cinî vejîyayî meydanan û seba ke vernîya nê polîtîkayan bêro padayîş, vengdayîşê pîlkerdişê têkoşîn û birêxistinbîyayîşî kerdî. Derheqê babete de cinîyê çalakgerî ajansê ma rê qisey kerdî.

 

‘Butçe şerî rê yena wedaritiş’ 

 

Endama Platforma Cinîyan a Şahmaranî ya Mêrdînî Gulîzar Îpek, dîyar kerd, wareyê çalakîyê 1ê Gulane eynî wextî de seba berzkerdişê waştişê heq û destkewtişê cinîyan o. Gulîzare wina vat: “1ê Gulane seba ma wareyê berzkerdişê vengê xo seba caardişê Pêkerdişê Stenbolî, şîdetê hemverê cinî, hemverê kedwerdişî û rijnayîşî yo. Hemverê şerî waştişê aştîye, hemverê feqîrî, têduştîyê cinî û camêrdan o. Seba caardişê Pêkerdişê Stenbolî û hemverê bêtêduştîya rolê cinsî yê komelî de ma tîya yê. Nê krîzê ekonomî de butçeyê ke ganî şar û cinîyan rê bêro visnayîş, şerî rê xerc kenê. Nika teberê sînorî de  şer yeno kerdiş û hêrişê cinîyan yeno kerdiş. Ma hemverê şer û hêrişan de tîya yê, xo ver danê û vindertişê xo ramojnenê. Sewbîna hemverê polîtîkayê şerê taybetî ke herême de yenê kerdiş zî cinîyan her wext rayberî kerdê û do nê dewam bikerê.”

 

‘Cuyêka ekolojîk û kolektîf lazim a’ 

 

Ekolojîst Leyla Şîte zî wina dîyar kerd: “Cinî, karker, kedkar û tutî wareyan de yê û hemverê sîstemî rêxsitinbîyayîşê xo pîl kenê. Heme hemverê nê sîstemê kedwerdişî de ca gênê. Ma do nêverdê sîstem hemverê kede û erjanê ma serbikewo. Ma vînenê ke cinî her ca de keda înan yena werdiş û no kedwerdiş her ca de xo ramojneno. Citkarî ra bigî heta cayê karî û fabrîkayan, bêtêduştîyê rolê cinsî peyser şîyo. Heta ke ma zorê nê sîstemî nêberê, cuyêka têduşt mimkun nîya. Hemverê nînan ganî cuyêka ekolojîk, têduşt û kolektîf bêro awankerdiş. Ganî pêro heqê ganeyan û merdiman bêro dayîş.”

 

‘Ganî cinî têkoşînê xo hetê huqûqî ra tewr pîl bikerê’ 

 

Sekretera Şubeyê Egitîmsenî ya Hûmara 2yîn ê Amedî Songulcan Şîmşek zî qisey kerd û vat: “Ma sey cinî nê sîstemê yewperestî de her tim yenê hedefgirewtiş û yenê kiştiş. Ma zanê ke hem tirkîya hem zî herême de hemverê cinîyan polîîkayê şerê taybetî yenê kerdiş. Bi taybetî zî ma serdemêke cinî yenê kiştiş û kiştoxê înan nînê hukmkerdiş de yê. Eke vernîya înan nêro padayîş, do tewr zêde cinî bêrê kiştiş û şîdet înan rê bêro kerdiş. Coka vernê de ganî  Pêkerdişê Stenbolî bêro caardiş. Ma zanê ke kiştişê cinîyan polîtîk o. Çi heyf, her cinîyê ke yenê kiştiş hetê huqûqî de heqê înan nîno pawitiş. Dadgehêke hetê camêrdan a hemverê ma de esta. Cinî ganî hemverê înan vejîyê meydanan û paştdayîş û rêxistinbîyayîşê xo pîl bikerê. Sewbîna ganî cinî hetê huqûqî de zî têkoşîn bikerê.”