Derya Ren

 

AMED - Endama Heyetê Îdarekara Komeleya Cinîyan a Rosa Ruken Erguneş dîyar kerd ke sebebê zêdebîyayîşê şîdetê polîtîka bêcezaverdayîş o û no polîtîka cesaret dano camêrdan. 

 

Şîdetê serê cinîyan roj bi roje zêde beno û camêrdê ke bi guman yenê vînayîş zî yenê veradayîş û no zî  asayîşê cuya cinîyan keno tehluke. Polîtîkayê bêcezaverdayîşî rayîr verê zêdebîyayîşê serebûtan akeno û heto bîn ra zî bi wedaritişê Pêkerdişê Stenbolî dir û seba caardişê Qanûnê Hûmara 6284 rayîr verê kiştişê cinîyan akeno.

 

Dêrsim de wendekara unîversîteya Munzurî Gulîstan Doku 5ê çeleyî 2020ine de vînî bî û gumanbarê sereke Zaînal Abarakov û sewbîna Şebnem Koker ya Kadikoyê Stenbolî de kata hîrên ra pansiyonêk ra kewte û dinyaya xo bedilna û camêrdo gumanbar T.B ame veradayîş.

 

Sewbîna gumanbarê Aleyna Çakir ke 3yê hezîrana 2020ine de Keçîorenê Anqarayî de keyeyê xo de merde ameye vînayîş gumanbarê ci Umîtcan Uygun ame veradayîş. Sewbîna cinîya bi nameyê Esra Hankulu zî 3yê tebaxa 2021 de verê Umîtcanî de mendêne zî bi guman dinyaya xo bedilna. Dimayê ke Umîtcan Uygun ame destbendkerdiş, 10 serrî ceza ci rê ameye birnayîş. 

 

Endama Heyetê Îdarekara Komeleya Cinîyan a Rosa Ruken Erguneş derheqê babete de ercnayîş kerd.

 

Şîdet yeno meşrûkerdiş

 

Rukene vat, sebebê zêdebîyayîşê şîdetî polîtîkayê bêcezaverdayîşî yo û vat: “Şîdeto ke yeno kerdiş se beno wa bibo ganî tu wext nêro qebûlkerdiş. Seba demo bêro qebûlkerdiş do rayîr ver bi şîdetî abibo. Ewro tena şîdetê psîkolojîk, dîjîtal û fîzîkî nîno kerdiş. Hemverê cinîyan bi pêroyî şîdetêk esto. Ganî hemverê şîdetî hişmendîyêk bêro awankerdiş. Hemverê nê ganî hemleyêk bêro eştiş. Cinîyan muracatê qerekolan kenê bi mantiqê ‘Camêrd eşkeno şîdet bikero’ dir yenê rî bi rî. Nê bi vatişan îfade nêkenê la bi qeraran şîdet meşrû kenê.”

 

‘Camêrdî vanê çîyêk bi mi nêbeno’

 

Rukene qalê Pêkerdişê Stenbolî kerd û vat: “Dadgehe wextê ceza fînenê nê cesaret dano camêrdan. Seba polîtîkayê bêcezaverdayîşî camêrdî vanê ‘çîyêk bi mi nêbeno’. Nê vatişî xeylêk rey xebitnenê. Bêguman no beno nokteyê motîvasyonî yê camêrdan. Na rewşe tesîr serê heme komelî de keno. No sey tehdîdêk o ke hemverê cinîyan vejêno vernîya ma.”

 

‘Endîşeyê ma zêde benê’ 

 

Rukene dewam de wina vat: “Cipersayîşê serebûtê Gulistane de zaf kêm manenê. Serebûtê Gulîstane de gumanbaro sereyîn Zaînal Abarakov ame veradayîş û vê tesîrêk serê komelî de kerd. Vînîbîyayîşê Gulîstane sey întîxar ramojnayî. Serebûtê Îpek Er de zî ma bi eynî rewşe dir ameyî rî bi rî. Wextê cipersayîşêk bi tesîr nîno kerdiş, endîşeyê ma zî  bêguman zêde benê. Cinîyê ke hetê camêrdan ra şîdet vînenê, reyna mahkum kenê ke bi gumanbarî dir biciwîyê. Hîkayeya heme cinîyê ke yenê qetilkerdiş, şibyenê yewbînan. Ê cinî mecbûr manenê ke qetilkerdoxan dir biciwîyê. Bi serran o şîdet vînenê û yenê qetilkerdiş. Xeylêk cinî seba teda vînenê nêeşkenê pawitişê xo yê cewherî zî bikerê.”

 

‘Hîkayeyê cinîyan şibyenê yewbînan’

 

Rukene tewr peyîn wina vat: “Ma mekanîzmayê ganî çareserî bi ca bîyarê zor danê. Seba hûmara ŞONÎMî bêrê zêdekerdiş ma hewl danê. Ma hewl danê ke nê wareyan baş bikerê û bikerê wareyê ke cinî eşkenê biciwîyê. Cinî goreyê verî hîn zêde wayîrê hişmendî yê. Demo ke ma seranserê Amed ra biewnê. Hîkayeyê cinîyan şibyenê yewbînan. Ma vînenê ke camêrdî nînê cezakerdiş û cinî nînê pawitiş. Eke qerar bêro girewtiş, bi tesîr bê do vernîya kiştişê cinîyan bêro girewtiş.”