RIHA - Hemsereka OHDyî ya Rihayî Meral Halat dîyar kerd ke demê peyîn de serebûtê wesayîtanê zirxî yê bajaranê Kurdî de zêde bîyê û wesayîtê zirxî yê ke kuçeyan de gêrenê  dewlete berpirsîyar a.

 

Bajaranê Kurdan de binpaykerdiş û kiştişê tutan roj bi roje zêde benê. Gumanbarê ke kiştiş û binpaykerdişan bi ca anê zî hetê dadgeran ra bi bahaneyê ‘delîlê besî çin ê’ yenê veradayîş.

 

Goreyê dayeyê ÎHDyê Amedî yê 19ê teşrîna peyêne 2021î de 10 serrê peyînan de bi pêroyî 228 tutî dinyaya xo bedilnaye, se ra 78 tutê lajîn bîyê û se ra 22 zî tutê kênayê. 64 tutî netîceyê gulevaranê polîsan de dinyaya xo bedilnayî, 62 heb zî netîceyê hêrişê bomba, 33 hebî hêrişê çekdarî de, 39 hebî teqayîşê mayînan de, 18 tutî netîceyê pirodayîşê wesayîtanê zirxî de dinyaya xo bedilnayê. Bajarê ke tewr zêde nê binpaykerdişî ci de ameyî ciwîyayîş Şirnex, Mêrdîn, Amed, Colemêrg û Dîlok ê.

 

Hemsereka Komeleya Huqûqnasê seba Azadîye (OHD) ya Rihayî avûkate Meral Halat derheqê binpaykerdişê heqan yê prosesê peynî û polîtîkayê bêcezabîyayîşî de ercnayîş kerd.

 

‘Wesayîtê zirxî tewr zêde cografyaya ma de yenê vînayîş’

 

Merale vat, bîyayîşê wesayîtê zirxî yê merkezê bajarî de problem ê û vat: “Wexto ke merdim nê serebûtan rast yeno, vîneno ke kesê nê wesayîtan xebitnenê perwerdeyêk baş ra derbaz nêbîyê. Na babete de endîşeyê ma estê. Seba ke dosyayanê înan de çîyê ke ma vînenê, ramojneno ke perwerdeyêk baş nêgirewtê. Heto bîn ra zî pêwa ke yeno zanayîş wesayîtê zirxî vernîya mergan akeno. Merkezê bajarî de kuçeyan de her tim gêrenê. Bi xususî cografyaya ma de gêrenê. Seba ke tîya Kurdî ciwîyenê. Rojawanê Tirkîya de zaf kêm yenê vînayîş. Sebebê nê zî polîtîkayê şerî yo.”

 

‘Meslegdaranê xo pawenê’

 

Merale vat, bi bahaneyê asayîşî bajaran de wesayîtê zirxî bi ca kenê û vat: “Seba nê serebûtê wesayîtê zirxî yenê ciwîyayîş. Seba muhakemeyê gumanbarê ke benê sebebê serebûtan ganî şertê desturî bêro girewtiş. Seba akerdişê ciperdayîşî waştişê şertê desturî zî bi tena sereyê xo polîtîkayê bêcezaverdayîşî vejeno vernîya ma. Kesê ke mercîyê îdarî de ca gênê destur bidê zî na rey prosesê komkerdişê delîlan destpê keno. Nê zî hêzê asayîşî kenê. Ê zî bi nêzdîbîyayîşê ke meslegdaranê xo bipawê têgêrenê. La no beno sebebê zêdebîyayîşê polîtîkaya bêcezabîyayîşî.”

 

‘Dewlete berpirsîyar a’

 

Merale tewr peyîn wina vat: “Pêwa yeno zanayîş ke nê wesayîtî nêeşkenê manevra bigîrê û rayîr ver bi mergî akenê, hema kuçeyan de gêrenê. Bîyayîşê wesayîtê zirxî yê kuçeyan hetê huqûqî de qest o. Demo ke seba cipersayîşî destur yeno girewtiş, na rey dozgerî sûcê ‘qestî nîyo, bi teqsîr mergo’ dewa akeno. Gama ke dosya bêrê akerdiş zî na rey înfazî bi ca nînê. No zî nîşan dano ke polîtîkayê bêcezaverdayîşî bi ca yeno. Gumanbaran teşwîqî na rewşe kenê. Heqê cuye yeno binpaykerdiş. Derheqê tutan de pêkerdişê mîyanneteweyî û mevzuatê zereyî zî estê. Na cografya de wareyê tewr zêde tutî ci de yê kuçe yê. Seba nê zî gerê wesayîtê zirxî yê kuçeyan binê berpirsyariya dewlete de yo. No zî beno sebebê binpaykerdişê heqê cuye. Bîyayîşê wesayîtê zirxî yê wareyê cuye de binpaykerdişê heqan o."