Melîke Aydin 

 

ÎZMÎR - Mamosteya teqawît Umît Fatma Firat dîyar kerd ke heqê perwerdeyê ziwanê dayîke heqê merdiman o û ganî bireso statuyê fermî û vat: “Lehçeyê kirmancki bi tehlukeyê çinbîyayîşî dir rî bi rî yo. Hemverê nê ganî têkoşînêko rêxistinkerde bêro dayene."

 

Lehçeyê kirmanckî yê kurdî ke lîsteyê ‘ziwanê binê tehluke de' yo UNESCO de ca gêno, sere de Çewlîk û Dêrsimî, bajarê sey Elezîz, Amed, Sêwas, Erzîngan, Bedlîs, Mûş, Semsur û Riha de yeno qiseykerdiş. La seba polîtîkayê înkar û asîmîlasyonî yê dewlete bi vînîkerdişî dir rî bi rî yo.

 

Mamosteya teqawît Umît Fatma Firat ke dersa kirmanckî dana, dîyar kerd ke ziwanê dayîke heqê merdiman o û hemverê tehlukeyê vînîbîyayîşê ziwanan de ganî rêxistinbîyayîşêk bibo.

 

Tehdayê ‘tirkî bimusê' yew sebebê asîmîlasyonî yo

 

Fatma vat, yew sebebê asîmîlebîyayîşê kirmanckî, mekteban de qiseykerdişê bi ziwanê dayîke qedexe yo û vat: “Pîyê mi seba tirkî qisey bikerê tehda kerdêne. Demo ke mêmanê sey; hemşîre, mamoste biameyîne keyeyê ma, pîyê mi vatêne, kurdî qisey mekerê. Vatêne, ‘çira şima kurdî qisey kenê, mêmanî yenê û şinê. Tirkî bimusê. Bêguman demo ke ziwan nêro qiseykerdişî zî vînî beno. Dima ra ma mektebanê ke şandînan de mendêne de mendî. Ma qet qisey nêkerdêne. Ma xeylêk babetan de heqê xo gêrayî. La heqê ziwan qet nêame hişê ma. Ma bi cîran û merdiman dir bi ziwanê xo qisey kenê. La demo ke mektebî çinîbê, merdimî nêmusenê. Goreyê mi sebebê tewr pîl no bi."

 

‘Dewlete ziwanê ma înkar kerd’

 

Fatma vat, seba rewşa memuriyetî pîyê ci Bazidê Agirî de pîl bîya û uca de lehçeyê kirmanckî ameyo qiseykerdiş û wina vat: “Uca de zî mi însanan fam nêkerdêne. Mamosteyê ma tirk bi. Reyke derse de ez bermaya. Seba ke her di ziwanan zî mi zehmetî antêne. Seba ez ziwanê xo ra dûr bîya, tesîrêk pîl serê mi de kerd. Ma keye de zî nêeşkayîne qisey bikerê. Dewlete ziwanê ma înkar kerdibi û ma zî nê qebûl kerdibi.”

 

 ‘Ganî kurdî bibo ziwanê fermî’

 

Fatma tewr peyîn wina vat: “Têkoşînê ziwanî her ke şino pîl beno.  Ma hewl danê ziwanê xo bidê ciwîyayîş. Çîyê ke pîlan bi ma kerd, nêheqîyêk pîl bi. Ma dewam nêkerê do tutê ma nêmusê. Ganî ziwanê ma bibo ziwanê fermî. Ganî mekteban de bêro musnayîş. Ganî her ca de bêro qiseykerdiş. Eke merdimî xo nas nêkerê do têkoşîn senîn bibo. Ganî ma verê xo bidê têkoşînê ziwan û nasnameyî. Ganî ma xo rêxistin bikerê."