Marta Somek

 

STENBOL - Hunermendan bale antî serê rewşa tepişteyê  nêweşan ke roj bi roje rewşa înan giran bena û vatî: “Ganî tepişteyî bêrê veradayîş. No heqo sereyîn o. Merdim hem tepişte hem nêweş bo, cuya zîndanan mimkun nîya. Ma desin rey bîyê şahidê nê. Ganî tepişteyî serbest bêrê veradayîş.”

 

Zîndanê herême û Tirkîya de rewşa tepişteyê nêweşan her ke şina giran bena û dimayê vîrusê koronayî rewşe tewr zêde giran bî û binpaykerdişê heqan zî zîndanan de dewam kenê. Goreyê  raporê zîndanan ê ÎHDyî serra 2020 de zîndanê herême û Tirkîya de 604 ci ra giran bi pêroyî hezar û 605 tepişteyê nêweş estê. Tepişteyî nêeşkenê biresê heqê weşîye û dermankerdişê înan yeno astengkerdiş. Sewbîna tecrîdo giran serê tepişteyan de yeno ferzkerdiş. Tepişteyê nêweşî yê nêweşxane de yenê  dermankerdiş, raporê ‘nêeşkenê zîndanan de bimanê’ gênê la no yeno redkerdiş û tepişteyî terkê mergî yenê kerdiş.

 

2021 de 14 tepişteyî dinyaya xo bedilnayî

 

2020 de 27 tepişteyan dinyaya xo bedilnayî û serê serra 2021 heta nika 14 tepişteyê bînî dinyaya xo bedilnayî. Seba hetgirîya ATKyî tepişteyê nêweşî nînê tahliyekerdiş, yewin astengîyê vernîya tahliyekerdişî zî tena raporê ATKyî nîyo. ATK raporê ‘nêeşkeno/a zîndan de bimano/a’ bido zî çarçewaya prosedurê emnîyetî de, bi tehluke yo/a yan ney bêro cigêrayîş pêwa raporê ATKyî emnîyet fehmê ci ‘do tehluke awan bikero, vernîya  tahliyeyan gêno.

 

Hunermende Julîde Kural û Nur Surer derheqê rewşa tepişteyan de ajansê ma rê qisey kerdî û diyar kerdî ke heqê cuya tepişteyan dest ra yeno girewtiş û veng dayî ke ganî serbest bêrê veradayîş.

 

‘Hîsgêrî aver nêşino’

 

Julîde Kural wina vat: “Esas de no problem bi serran o dewam keno. La komel babeta tepişteyê nêweşan de hîsgêrîyêk baş aver nêbeno. Hende pêser o bêhuqûqî û binpaykerdişî benê, tepişteyî yenê xovîrrakerdiş. Çi heyf, xeylêk rey ameyo vînayîş ke kesêk tepişte seba şert û mercê cuyêka baş uca de çin o, dinyaya xo bedilnayo. No helwestêk serdestan o. Heqê sereyîn  yê tepişteyê nêweşan dest ra yeno girewtiş.

 

‘Heqê cuya înan destê înan ra gênê’

 

Julîde dewam de wina vat: “Bedelê nê netîceyê giran bi xo dir ano. Ganî caardişê hemverê tepişteyan bêro vurnayîş. Xora beşêke pîl ê tepişteyan seba siyasetî tepişte yê. Her çî hetêk ra, şert û mercê cuya tepişteyan nîna awankerdiş û nînê veradayîş. No zî yeno a mana ke heqê înan sereyîn destê înan ra yeno girewtiş.”

 

‘Aysel Tugluk verê çimanê ma de çîyê bi xof ciwîya’

 

Julîde bale ant serê rewşa hemsereka demê verî yê KCDyî û temsîlkara hemserekîya pêroyî ya HDPyî ya verê Aysel Tugluk ke nika zîndanê Tîpê F yê Kandira de tepişte ya û pêwa nêweşîya ci nîna veradayîş ke ATK vat, eşkena tepişte bimano û vat:  “Ma bi serran o nuşteyê weş yê Aysele wend. Cinîyêka  entelektuel a xeylêk baş a. Verê çimanê ma de xeylêk rey çîyê bi xof cuya. Nika rewşa weşîye aye baş nîya. Pêwa nê vanê ke eşkena zîndan de bimano. Seba hîsgêrî bêro awankerdiş, ganî kampanya bêro kerdiş. Ma eşkenê serê çapemeniya komelî de rojeve de bigîrê.”

 

‘Ganî tepişteyê nêweşî bêrê veradayîş’ 

 

Julîde tewr peyîn vat, dewlete tepişteyê nêweşan ra berpirsîyar a û wina veng da: “Ganî tepişteyê nêweşî bêrê veradayîş. No heqêke sereyîn o. Ma bi desan rey bî şahid ke cuya înan mimkun nîyo. Ez veng dana dewlete ke berpirsyariyê xo bi ca bîyarê.”

 

‘Bi hezaran tepişteyê ke bê weşîye mendê estê’

 

Nur Surer zî diyar kerd ke Tirkîya de hîsgêrî bîya xeyal û wina vat: “Welatê ke 70 serrî yo bi îqtîdaranê rastgiran dir ameyo îdarekerdiş esto, girseyêk seba tepişteyê nêweşan çîyêk nêkeno esto. Mêrdeyê mi 8 serran tepişte mend. Ez zîndanan nêzdî ra zana. Nika tepişteyê siyasî yê 30 serrî yo tepişteyê estê. Bi hezaran tepişteyê ke weşîya înan xirab a estê, dayîk û pîyê înan rew ra dinyaya xo bedilnayê û rêxistinê înan çinbîyê estê.”

 

‘Hîsgêrî çin a’ 

 

Nur Surer bale ant serê tepişteyê nêweşan û vat, serê tepişteyê nêweşan de binpaykerdişê heqan esto û vat: “Nêwazenê bi tepişteyê nêweşan dir eleqedar bibê. Zîndanê Tirkîya de heqê tepişteyê nêweşan dest ra yeno girewtiş û çi heyf hemverê nê hîsgirîyêk baş çin o.”

 

‘Hewldayîşê keyeyan qîm nêkerd’

 

Nure vat, vera tepişteyê nêweşan gumanbarê qirkerdişê Sêwasî yenê veradayîş û vat: “Çend serrî yo kes hewldayîşê keyeyê tepişteyan nêvîneno. Hewldayîşê ma zî qîm nêkerd. Kesê emrê pî, dayîk û kalê înan de yê vera nêdanê, la ma dî ke kesî vera nêdayî. Gumanbarê qirkerdişê Sêwasî û yê sey înan bî. Tu bendewarîyê mi çin o, îqtîdarî ra.”