Oznur Deger

 

ENQERE - Welatijê ke bazar de nêeşkenê çîyê ke biwazê bigîrê yan zî yewo yewo gênê, polîtîkayê ekonomî rexne kerdî û vatî, bê edaletîyêk vilkaerdişê ameyîşî de esto. Welatijan dîyar kerd ke çareserî oyo ke ganî îqtîdar bivuryo û vengdayîşê weçînayîşî vernê kerdî.

 

Nufusê Tirkîya 83 mîlyon û 614 hezarî yo. Yew probelmêko tewr gird yê welatijan ekonomî yo. Bi covîd-19 dir problemê ekonomî hîna zêde bi. Goreyê dayeyê menga nîsana 2021 yê TUÎKî Tirkîya de 4 mîlyon û 511 hezar kes betal ê. Goreyê raporê menga nîsana 2021 yê Merkezê Cigêrayîşê Konfederasyonê Sendîkayê Karkeran ê Şoreşgirî (DÎSK-AR) welat de 9 mîlyon û 837 betal estê. Sewbîna dayeyê betalî zî se ra 27,4 eşkera kerd. Welatê ke meaşê asgarî 2 hezar û 825 o, goreyê cigêrayîşê sînorî vêşanî menga Gulana 2021î yê Ar-Ge Kamu AR yê Konfederasyonê Kar-Îstîmlakî ya Yewbîyaye zî sînorê vêşanîyê keyeyêkê çar kesî 3 hezar û 472 TL, sînorê feqîrî zî 11 hezar û 863 TL yo.

 

Yê ke roşenê zî yê ke gênê zî kêfweş nêyê

 

Betalî roj bi roje zêde bena û polîtîkayê îqtîdarî zî rewşa ke şina tewr zehmet kena. Bazarê Şarî yê Cebecî ke girêdayê Çankayayê Enqereyî yo, welatijan dayîş û girewtiş kerdêne mîkrofonî rê qisey kerdî û persa, ‘şima eşkenê debara xo bikerê?' cewab kerdî. Cewabêkê ameyî dayene de  ne esnafî ne zî welatijî kêfweş nêyê.

 

'Her çî vay bîyo'

 

Welatija bi nameyê Sîbele ke bazar de hakan, fasule û îsot roşena dîyar kerd ke ê nêeşkenê debara xo bikerê û nêwaşt mîkrofonan rê qisey bikero. Cinîya bi nameyê Gonul Ozdemîr ke banka ra teqawit bîya û vat: "Her çî vay o. Semedê vayîye bazarî tay kêm a, ma bazar tercîh kenê. La vayîye bazarî zî zêde bîya. Ez bi 150-100 TL yena bazar. La 100 TL şino. Ez xîyar, balîcan û bexdanûz gêna, la nêeşkena fêkî bigîra. Ganî ma vayîye kontrol bikerê. Manav de kîloyê firingî 12 TL bi. Mi tîya bi 6 girewt."

 

'Ma nêeşkenê çîyêk bigîrê'

 

Cinîya bi nameyê Gulden Temîz zî dîyar kerd ke ê bi zor debara xo kenê û vat: "Her çî vay o. Pêwa ke mewsîmê firîngîyan o, mi hîrê kîlo rê 10 TL da. Bazar goreyê marketan vayîye ci kêm o. Debare zehmet bîya. Ma nêeşkenê çîyêk bigîrê. Ma her serê siba zamanê newe vînenê. Polîtîkayê dewlete ma perîşan kerdî. Vera ke ma bêrê bazar, ma çîyê ke gênê dîyar kenê. Nimûne; fêkî zaf vay ê. Tena ma nêm kîlo gênê. Ma rewşe ra razî nêyê."

 

'Bêedaletî esto'

 

Aylîn Temîr ke unîversîte qedênaya û betal a wina vat: "Mi tena firingî û xiyar girewt. Pêwa mewsîmê fêkî yo ma nêeşkenê bigîrê. tin. Ma yewo yew gênê. Enflasyon zaf berz o. Mi unîversîte qedênaya la karê mi çin o. No zî tesîr serê psîkolojîya mi keno. Bêedaletîyêk esto."

 

'Ganî hukmat bivuryo'

 

Welatijêke nêwaşt nameyê xo bida wina vat: "Ma bi zor û zehmetî debara xo kenê. Cuye vay a. Ganî bêrê bazar şarî dir qisey bikerê. Vernîya her çî, ganî hukmat bivuryo. No wina nêbeno. Coka merdim rayanê xo ra bi dîqet bo."

 

'Ganî weçînayîş bibo'

 

Welatijêke bîne zî wina qal kerd: " Mi 5 TL da firingîyan, 3 TL zî da îsot. Semedê xeylêk tewiran ra bigîrî, mi tay tay girewtî. Keyeyêkê nufusê înan zêde yo, nika zehmetî ancenê. Şar perîşan bîyo. Kes nêeşkeno çîyêk bigîro. Ganî weçînayîş bibo. Ma aciz bîyê, xeylêk kes betal o. Wa yew yewî nêxapêno."