ÎZMÎR - Bernameyê nîmeyê roje yê çapemenîya hetgir de ziwanêk ke cinîyan sucdar keno yeno xebitnayene û pispora psîkologe Eda Pinar derheqê babete de wina vat: "Çalakîya ke şikdar keno, nîno vînayene la kesê ke rastê ci yenê, sebebê ke çira ci dir ameya rî bi rî, yeno destgirewtene. Nêvînayîşê  rastiyan binpaykerdişê heqê merdiman o."

 

Bi serran o televîzyonan de  bernameyê roje de binê formatê ‘zewicnayîş’ û ‘vînayîşê vinîbîyayeyan' de bernameyî yenê viraştene û nê bernameyan dir zî ewnayîşêk vera cinîyan yeno tesdîqkerdene. Nê bernameyî cuya cinîyan verê komelî de munaqeşe rê rayîr akeno û cinî sûcdar, camêrd zî ‘bêguna’ yeno ramojnayene. Beşêk komelî yê pîl ke roja xo keye de derbas kenê zî nê bernameyan temaşe kenê. Pispor psîkologe Eda Pinar derheqê babete de qisey kerd û ercnayîş kerd.

 

'Suc serê cinîyan de yeno barkerdene'

 

Eda dîyar kerd ke çapemenî zî sey komelî cinîyan gêna dest û vat: "Bi hemkarîya çapemenî ma rolê cinsî yê komelî newe ra ciwîyenê. Cinîyê ke her wareyê cuye de rastê ziwanê bêtêduşt yenê, bi hemkarîya çapemenî zî ci dir yenê rî bi rî. Çapemenî de hetgir de cinî wina yen adest girewtene. Destûrê bingehîn de heta ke suc nêro îspatkerdene, suc nîno hesibnayîş la êdî lazimî bi qerarê dadgehe nîno vînayene û raste rast cinîyî sucdar yenê îlankerdene. Sucê ke camêrdî kenê zî cinî sucdar yenê hesibnayene."

 

'Cinî bi ters gama xo erzenê'

 

Eda dewam de wina vat: "Bernameyê televîzyonan yê ke mîyanê roje de merdiman tengezar keno. Ewro cinîyê ke vejênê teber zî mecbûr ê bi ters gam bierzê. Saetê ke cinî tv temaşe kenê de bername yenê ramojnayene. No zî mojneno ke zanê senîn ewnîyayîşê xo merdiman rê empoze bikerê.”

 

'Psîkolojîyê cinîyan nîna perskerdene la dayîktî yena perskerdene'

 

Eda dewam de wina vat: "Sîstemê pederşahî her tim semedê otorîteyê serê cinîyan awan bikerê, mîsyon, serê cinîyan de bar keno. Komel de têkiliyê cinîyan bi keye û zewacî dir yeno awankerdene. Semedê nê zî nê bernameyan pêşkêşî cinîyan kenê. Demo ke ma xeberan temaşe kenê, vatişê sey 'dayîkêk senîn a, tutanê xo terk kerda' vejenê werte. La kes psîkolojîyê a cinî, cuya ci cipersayîş nêkeno. Dayîkîya ci cipersayîş kenê. Semedo ke sûc cinî rê yeno barkerdene, bi lez sûcdar yena vînayene û komelî ra yen açinkerdene."

 

'Nêvînayîşê rastîyan binpaykerdişê heqan o'

 

Eda tewr peyîn wina vat: "Vatişê çapemenîye bi lez yenê hewênayene. Bêtêduştîya cinsîyetêk yen kerdene, tesîr serê pêro komelî de keno. Semedê kontrol bigirî destê xo, çalakîya camêrdan nîno vînayene û sebebê çira mexdur rastî nê ameya kenê. Çîyê ke ma vanê manîpulasyon zî no yo. Yanî yew mekanîzmayê kontrolî yê tewr girîng no yo. Nêvînayîşê rastîyan zî binpaykerdişê heqî yo."