Sema Çaglak

 

AMED - Nuştoxê cinî bi minasebetê Roşanê Ziwanê Kurdkî de serê girîngîyê ziwanî de qisey kerdî û dîyar kerdî ke cinî bi ziwan xo rayberîya komelî kenê.

 

15ê Gulana 1932 de Kovara Hewarî yewin rey welatê Surîye de ameye weşaneyene. Na roje semedê şarê kurdî rojêke girîn û taybet a. Sewbîna şarê kurdî serra 2006ine de na roje sey Roşanê Ziwanê Kurdkî pîroz kenê. Nuştoxê cinî bi minasebetê Roja Roşanê Ziwanê Kurdkî de ajansê ma rê ercnayîş kerdî.

 

Nuşstoxe Rengîn Kardelen destpêkê sieykerdişê xo de serê girîngîyê 15ê Gulane Roja Roşanê Ziwanê Kurdkî de vinderte û wina vat: "Her roje bi kurdkî ciwîyena. Bi kurmancî rojbixeyrî tutanê xo ra kena û înan dir kurmancî qisey kena. 15ê Gulane semedê kurdan, semedê edebîyatê kurdan mîladêko zaf girîng o. Ez na roje zaf bi qîmet vînena."

 

'15ê Gulane pêro kkurdan rê pîroz bo'

 

Rengîne 15ê Gulane pêro kurdan rê pîroz kerd û vat: "Kurdî wa her roje sey 15ê Gulane biciwîyê û qîmetê ziwanê xo bizanê. Bi tutanê xo dir tena bi Kurdkî (Kurmancî, Zazakî, Soranî.. ûsn) qisey bikerê. No bes o semedê pêro çî. Sey vatişo peyîn; Celadet û embazanê ci bi rêzdarî ana xo vîr. Silam û hurmet semedê pêro kedkarê ziwanê Kurdkî.”

 

'Ganî komel wayîrê ziwanê xo vejîyo'

 

Nuştoxe Nadîre Guntaş Aldatmaz zî dîyar kerd ke serrê peyînan de xeylêk ziwanî ver bi tehlukeyî şî û vat, semedê ziwanî xeylêk çalakî yenê kerdene. Nadîre waşt ke ganî komel her çî ra zêdeyêr bale bianco serê ziwanî û vat: “Ganî ma qisey bikerê, binusê. Eke wina nêbo, ti çiqas biwazê zî Roja Ziwanê Dayîke sey rojêke sembol manena. Ziwan semedê merdiman zaf girîng o. La semedê cinîyan tewr girîng o. Seemdo ke cinîyî tutan pîl kenê, êîyan mojnenê înan. Yanî ziwan semedê cinîyan, sey stratejîyê bîyayîşî yo. Goreyê camêrdan têkilîyê cinîyan bi ziwanî dir hîna zaf aver şîyo. Averşîyayîşê ziwanêk de rolê cinîyan tewr zêde yo. Semedo ke cinî hem zere de hem teber de bi komelî dir mîyanê têkilî de yê. Bi no hawa cinî semedê averşîyayîşê ziwanê xo rolêko pîl kay kena."

 

'Kirmanckî de averşîyayîş esto' 

 

Nadîre dîyar kerd ke hetê kirmanckî de tim hesasîyêk ci bîyo û wina dewam kerd: "Destpêk de hîn çîyê kirmanckî semedo ke vinî nêbê mi qeyd kerdêne. Dima ra Unîversîteya Artûklûyî de beşê ziwanê kurdkî abi. Mi zî o wext dest bi nuştene kerd. Wextê serra 2010ine de ma dest pêkerdibî, ma akademîk xeylêk kêm bi. La ewro ma ewnîyenê ci ra averşîyayîşêk zêde esto."

 

'Semedo ke aver şêro ganî bibo ziwanê perwerdeyî' 

 

Nadîre vana semedê ziwan aver şêro, ganî bibo ziwanê perwerdeyî û wina vat: "La ziwanê perwerdeyî nika mimkin nêaseno. Coka eleqeyê şarî zaf girîng o. Ma çiqas hetê akademî de kar bikerê, makale û tezan zî binusê la wextê tutê qijî ziwan nêmusê, no ziwan aver nêşino. Ganî çekuyî vinî nêbi, tutî bimusê."

 

'Esasê ziwanî, bi tutan dest pêkeno'

 

Nuştoxe Xecê Rêdûr destpêkê qiseykerdişê xo de Roja Ziwanê Dayîke pîroz kerd û vat: "Semedê averşîyayîş û dewlemendîyê esasê ziwanî, ganî ma bi tutanê xo dir dest pêbikerê. Çira tutî? Eke ti biwazê keyeyêk awan bikerê, ganî vernê de esasê ci xurt awan bikerê. Dima ra dês viraznê la eke esasê ci awan nêkerê do dêsî birijyê. Her xebatêke semedê ziwanî taybetmendîyêk ci esto, la ez a bawerîye de ya ke ganî ma ewil esasê xo awan bikerê û dima ra biresê netîce."

 

'Wa tutî bi sanikanê ziwanê xo hewn de şêrê' 

 

Xecê tewr peyîn wina vengdayîş kerd: "Tutî, cinîyî û camêrdî bibê yew û dest bidê yewbînan ma pîya ziwanê xo awan bikerê, nêke do dêsê m aher wext serê ma de birijîyo. Bes bibê vengê tutanê xo. Wa kitabxaneyêko qij kitabê tutan ra odaya tutanê şima de bibo û her şewe bi sanikê ziwanê xo de şêrê hewn."

 

'Ziwan û dayîke girêdayê yewbînanê'

 

Şaîre Fatêxan Taşli Tûnç zî bale ant serê rolê dayîkan û vat: “Ez sey dayîkêke kurde bi ziwanê xo nusena û wanena. Waştişê mi dayîkan ra oyo ke bi ziwanê  xo biciwîyê. Bi ziwanê xo qisey bikerê û bi ziwanê xo tutanê xo perwerde bikerê. Ganî ma bi ziwanê xo biwanê, bi ziwanê xo bihuyê. Ziwanê kurdkî mîyanê pêlê asîmîlasyonî de bi tehlukeyê vinîbîyayîşî dir rî bi rî yo. Coka ma ziwanê xo wayîr vejîyê. Eke ma ziwanê xo wayîr nêvejîyê, ma do bîyayîşê xo rê zî wayîr nêvejîyê. Ma do her ca de ziwanê xo bidê ciwîyayîş. Cinîyan tarîx ra het anika ziwan bi hawayêke fekî yan zî dengbêjî resna heta ewro. Tewr peyîn zî ez veng dana pêro dayîkan, ciwan û cinîyan ke wa ziwanê xo ra şerm nêkerê û ziwanê xo ra hes bikerê."