Elîf Kaya: Ekonomîyêke komunal a demokratîke mumkun a 

2024-02-11 10:00:37


	 

	 

	Melîke Aydin

	 

	ÎZMÎR - Endama Akademîya Jîneolojîye Elîf Kayaye vat Sumeran ra heta modernîteya kapîtalîst serê keda şaranê Rojhelatê Mîyanênî de binpaykerdiş est o û vat ke ekonomîyêke komunal ê demokratîk ke ked û azadîya cinîye esas gêna mumkun a. 

	 

	Endama Akademîya Jîneolojîye Elîf Kayaye derheqê ekonomîya komunal û demokratîke ke do vera sîstemê bîyaye de bêro awankerdiş, ercnaye. Elife da zanayîş ke kapîtalîzm ke keda kesê bînan binpay keno verê netewe dewletan estbî û vat ke binpaykerdişê kede heta Dewletê Rahîp Sumerî şino. 

	 

	Elîfe vat ke koletîya ewil zî o wext vejîyeno raşte û Abdullah Ocalan zî vano ke yê ewil ameyî binpaykerdiş cinî ya. Elîfe wina dewam kerd: “Kapîtalîzm dest dano serê keda tay kesan û xo bîyaye keno. No bi netew dewletan zêde beno. Netew dewlet bi polîtîkayê yewperest, cîyayeyan raşte ra wedarneno. Bi binpaykerdişî ra nêbo kapîtalîzm şansê ci yo ke xo bido dewamkerdiş çin o. Seba nê zî keda merdiman binpay keno û xo bîyaye keno. Bi polîtîkayê netew dewletan binpaykerdiş giran bî.”

	 

	‘Ekonomî raşteyo ke tewr zêde bi cinîye reyde têkilî mîyan de yo, ya’ 

	

	 

	Elîfe vat ke merdim seba cuya xo dewam bikero falîyetê ekonomî rayîr ra beno û parçeyê tewr xozayî yê cuye ekonomî yo û wina vat: “Birêz Ocalan vano raşteyê ekonomî tewr demokatîk ê cuye yo. Eynî wext de raşteyo ke tewr zêde bi cinîye reyde têkilî mîyan de yo, ya. Rojhelatê Mîyanênî merkezê şerî yo. Şerê binpaykerdişî tede yenê ciwîyayîş. Şerê Kurdistan, şerê mabenê Îsraîl û Fîlîstînî. No şer esasê xo de çimeyê xo binpaykerdişî ra gêno. Amancê karî yê emperyalîzmî pê yenê.” 

	 

	Elîfe dewamê qiseykerdişê xo de nê ercnayîşan kerd: “Binpaykerdişî heta xoverdayîşê komelî raşte ra nêrê wedaritiş nêşikenê pê bêrê. Xoverdayîşê komelî girêdayeyê ekonomî, kultur, cografya û herra înan o. Esasê kapîtalîzmî de zî no est o. Tirkîya dem bi dem nê çîyî bi hawayêkê çimsûr pê arde. Bi amancê binpaykerdişî nê metodî vist dewre. Tirkîya bi serran o wina kena. Tena Tirkîya nê, Iraq, Îran û Sûrîye zî. Tirkîya û Îran hema nê polîtîkayan rayîr ra benê. Amancê înan no yo ke xoverdayîşê şaran bişiknê û komelbîyayîşî vila bikerê. Netîceyê no de serranê 90î ra nata koçberî dest pêkerdo.”

	 

	‘Seba komelî kontrol bikerê xozaye texrîb kenê’ 

	 

	Elîfe ard ziwan ke hêzê binpaykerde senî ke komelî gênê kontrolê xo, seba ke cografyaye zî kontrol bikerê dêsan virazenê û vat: “Dêrsîm tîya de ameyo fetisnayîş. Îklim bedilîyayo. Colemêrg û Şirnexî de 8 awbendî ameyî viraştiş. Tabî qirkerdişê ekolojîk, bedilîyayîşê îklimî est o. Komelê Kurdistanî zî bi netîceyê nînan reyde yenê rî bi rî. Şar wayîrê keda xo vejîyeno û xo dano ciwîyayîş. Na babete de hîsêk zî yeno awankerdiş. Nimune Efrînijî têkilîyêk winasî bi zeytunan reyde ronayî. Tena darêk nê, seke rihê înan est o nizdî benê.”

	 

	‘Cinî ekonomîye ra fehm kenê’ 

	 

	Elîfe da zanayîş ke ekonomî yew parçeyê tewr xozayî yê cuye ya ke rojane yeno ciwîyayîş û wina dewam kerd: “Abdullah Ocalan vano ‘ekonomî karê cinîyan a, cinî ekonomîye ra fehm kenê’. Çike kesê ke rayîr danê vernîya cuye cinî yê. Xebatê derheqê wayîrbîyayîş, starbîyayîş û xo dewamkerdişî çarçeweya ekonomîye de yo. Ma rojane parçeyê nê çîyî yê. Têkilîya komelî, têkilîya berardişî yê raşteyê ekonomîye de demokratîkbîyayîş do binpaykerdişî raşte ra wedarno. Bi no hawa zî do cinî û hetê bîn ê komelî, keda xo rê xerîb nêbê û no xerîbîbîyayîş ganî raşte ra wedarîyo.” 

	 

	‘Pratîkê ekonomîya komunal aver kewenê’ 

	 

	Elîfê dîyar kerd ke Tirkîya de akademîyê ekonomî û koperatîf yenê awankerdiş û wina vat: “Bazarê cinîyan serê fikre cinî tewrê ekonomîye de bi, ame awankerdiş. Rojawan de no bi hawayêkê cîya zêde beno. Koperatîfbîyayîş ê ekonomîya komunal ke pê anê, est o. Amancê karê xo ra wetêr lazimîyanê esasî hedef gênê. Nika pratîkê ekonomîya komunal aver kewenê. Serê keda xo de benê wayîrê vatiş û wayîrê qerarî. Sebebê dagirkerdişê Rojawanî zî averşîyayîşê sîstemê alternatîf o. No hetê dewlet û serdestan ra sey tehluke yeno dîyîş.”

	 

	‘Eşkenê xeylê raşteyan de pê bêrê’ 

	 

	Elîfe qiseykerdişê xo yê peyênan de nê çîyan vat: “Ekonomîya demokratîk eşkena pê bêra. No eşkîyeno kargerîyan de zî pê bêro. Koperatîfê şenikan de zî beno ke bibo. Tabî qet şik çin o ke sînor est o. Ganî hêdî hêdî sînorê nê torî bêrî honayîş, şekle rêxistinî bêro awankerdiş. Yanî awankerdişê ekonomîya komunal a demokratîke ya ke ked û azadîya cinîyan esas gêna mumkun a. Sewbîna modelê ke keda cinîyan nêvînenê nêeşkenê ser bikewê.”