'Nizdîbîyayîşê hukmî ma teşwîqê musayîşî keno’  

2024-01-04 11:02:36


	 

	 

	Şehrîban Aslan

	 

	AMED - Avûkate Cansel Talaya ke nêrazîbîyayîş mojna redkerdişê waştişê dezgehê cinîyan ê ke seba tewrbîyayîşê dewaye hetê dadgehan ra dîya û vat: “Ma wazenê ke ma hem seba polîtîkayan awan bikerî û hem zî seba averberdişê huqûqî bibî wayîrê vatiş. Seba nê çîyî zî lazimo ma qeraranê mehkemayan nizdî ra taqîp bikerî.” 

	 

	Edlîyeyê ke yew cayê tewr muhîm ê têkoşînê vera şîdetî yî de hem rêxistinê cinîyan û hem zî cinîyê huqûqnas vera polîtîkayê bêcezaverdayîşî de têkoşînê xo dewam kenî. Cinîyê ke vera qerarê hukmî yê ke hêz dano kerdoxan salona mehkemayan pir kenî, vera qerarê hukmî yê ke teşwîq kenî, yewbînanteppiştişêke zêde mojnenî û bi waştişê ‘edaletê raşteqîn, edaletê camêrdî nê’ wazenê tewrê dewayanê şîdetî bibî. La eno waştişê komeleyê cinîyan, baroyan, merkez û komîsyonê heqanê cinîyan yewser yenê redkerdiş. Yew avûkatê Merkezê Heqanê Cinîyan a Baroyê Amedî ra Cansel Talaye ercnayîşê xo yê serê heyetê mehkema yê seba tewrbîyayîşê dewayan vat û qerarê redkerdişî ercnaye. 

	 

	'Amacê ma no yo ke têkoşînê cinîyan de ma polîtîkayan awan bikerî’ 

	 

	Cansele dîyar kerd ke înan hem serê muracatê ke înan rê ameyî kerdiş û hem zî seba dewayê ke rayaumûmîye ra eşnawitî, waştişê tewrbîyayîşî kerdî û nê çîyî hem qanûnê pawitoxan û hem zî pêkerdişê mîyanneteweyî ra girewtî. Cansele dîyar kerd ke înan serê nameye Merkezê Heqanê Cinîyan ê Baroyî waştişê xo yê seba tewrbîyayîşê dewayan peşkeş kerdî û vat: “Tewrbîyaîşê ma yê seba muhakemekerdişî zêde yo. La mehkema qebûl nêkerd. Arêdayîşê delîlanê raşt, vîrardişê qewimîyayîşanê ver cû hetê ra muhîm î. Ma wazenê ke kerdox bêrî cezakerdiş. La zafaneyê waştişê ma yê seba tewrbîyayîşî yeno redkerdiş. Coka ra merkez tena aûkatî nêkeno, wazeno polîtîkayan zî aver bero. Ma wazenê hem hetê averberdişê huqûqî û hem zî het têkoşînê cinîye de bibî nuqtayêk ke ma polîtîkayan awan bikerî û bibî wayîrê vatiş.”

	 

	'Yeno vatiş ke ermê ma vera zanayîşê ma yê huqûqî mird nêkeno' 

	 

	Cansele ard ziwan ke waştişê tewrbîyayîşê dewayan vera yenê cipersayîşkerdiş û wina dewam kerd: “Nimune persenê ke ma kam ca ra xebere girewt û qey ma wazenê tewrê dewayê qelebalix bibî. Ma nîyetê xo zî bi fekkî û nuştekî vanî. La zafaneyê komîteyê mehkema zî nêwazenê goş bidî waştişanê ma yê fekkî. Qerar serê nuştişî ra yeno dayîş. Ya zî xeylê reyan reaksîyonê sey ‘Ez qebûl kena, la do se bibo’ yeno mojnayîş. Sewbîna vanê ke semedo ke avûkatê merkezî heme ciwan î, zanayişê ma yê huqûqî mird nêkeno û vanê ‘Raştî heqê şima çinî yo, baş o, waştişê şima peşkeş kenî, la Mehkemaya Berze est a. Do bêro redkerdiş.’ Ma nimuneyê dewayê ke verê cû ameyî qebûlkerdiş danî. La seke mi vat qerar serê waştişê nuştekî yeno girewtiş û redkerdiş. Na rewşe zêde b ima game nêdana eştiş. Ma wazenê ke sebebê bîyayîşê xo yê mehkeme û nasnameyê xo yê çimdarîye vajî. Qerarê redkerdişî benê sebeb ke mexdûr ya zî keyeyê mexdûr xo bi tena hîs bikerî. Vindertişê ma yê kişta înan de hêz dano înan.”

	 

	'Goşdarî astengîya ziwan de mehkum beno' 

	 

	Cansele bale ant serê probleme ziwanî û wina vat: “Roniştiş zî mîyanê astengkerişê ziwanî de mehkum mendî. Bi kurdî zanayîş û xo bi Tirkî îfadekerdiş asan nîyo. Bi raştî mexdûr û keyeyê înan ma tîya de sey temsîlkarê xo vînenê. Wexto ke mehkema qerarê redkerdişî dana no astengî diqat beno. Ez eşkena vaja ke bawerîya înan a bi edaletî di reyan yena şikitiş. Ma ma mexdûr ya zî keyeyê înan rê vanî ke ma înan bi tena nêverdenê û ma do sey avûkatê înan ê zerrîwaştox înan reyde bî.”

	 

	'Zanê ke do bêrî cezakerdiş' 

	 

	Cansele vat ke redkerdişê waştişê înan ê seba tewrbîyayîşê roniştişî cesaret dano sucdaran û vat: “Wexto ke mehkema waştişê redkerdişî kena, ê vera nê qerarî de şaşmende nêmanenî. Kerdox her tim netîceyê nê çîyî zano; Sîyasetê bêcezaverdayîşî hende vila bîyo ke hayîya înan ci ra est o ke tu ceza do înan rê nêra birnayîş. Problemê ke bi cinîyan reyde ciwîyenê dişminîya kesan bibî zî mexdûrîyeto ke serê esasê cîyayîya fîzîkî de bi cinîyan kenî, neheqîyêke gird o… Sey nimune kam cû camêrd semedo ke şîdet bi cinîya ke ci reyde zewecnayeya kerdo komelî ra ameyo dûrfînayîş, ya zî hetê polîsan ra teda ci rê ameyo kerdiş û ya zî no kes bi hawayêk raşteqîn ameyo muhakemekerdiş? Camêrd nê polîtîkayan baş zano û hayîya ci est o. Camêrd vano ‘ez do demêk rakewa û dima ra do komel mi verik bikero.’ Sey nimune kulturê lînçî yeno qiseykerdiş, la rewşêke winasî de ma nêeşkenê merdiman raşteyê hempar ra bivejnî. Kerdox zafane selahîyetdarê payeberzî yî û nêeşkenê înan bifînî zîndanan.”

	 

	‘Heta ke waştişî nêrê qebûlkerdiş ma nêeşkenê biresê netîce’

	 

	Cansele tewr peyîn Beste Gokalpa ke bi şik dinyaya xo bedelnaye arde vîr û vat: "Serekê dadgehe vat, 'Şima ra şinawit û ameyî? Şima pêro pabeyê na dosyaye yê?' Helwestêk ci estbî, seke ma verê yewbînan nêdîyo, seke ma verê nêşîyê a dadgehe û seke reyke yo nê çî vîneno. Nê reyde waşt ke ma waştişê ma ra dûrî bifîno. Ma xeylêk rey dadgehan de helwestê nê rengî vînenê. Heta ke waştişê ma yê semedê beşdarbîyayîşê dewa nêrê qebûlkerdiş, heta ke ma sebebê verçimî pêşkêş nêkerê û heta ke ma nêrê eşnawitiş, ma nêeşkenê biresê netîceyêk. Beste Gökalp ne ê yewin a û ne zî peyîn a. Heta ke dadgehe astengîyan veja vernîya ma, ma do têkoşînê xo dewam bikerê. Nika ma eşkenê hem zere de û hem zî teberê baroyî de bêrê têhet, bi zerrîwazî dosyayan biewnê û semedê bajarî û herême polîtîkayan virazênê.”