'Sebebê talanê Kurdistanî asayîş nê rant o'

2023-08-17 15:02:39


	 

	 

	Nûjîn Nazlican Yildiz

	 

	WAN - Hemverfeka Komîsyonê Ekolojîye yê HDPyî Menekşe Kizildere, dîyar kerd ke talankerdişê xozaya Kurdistanî seba rantî yo û vat, asayîş sey sebeb yeno şuxulnayîş, cayê ke daristanî ameyê qirkerdiş dîmenê ke wareyê madenî ameyê akerdiş estê û nê ruhsetê ke dayê şîrketê madenî zî dîyar beno.

	 

	Talankerdişê xozaya Kurdistanî roj bi roje zêde bena. Xeylêk herêmê Kurdistanî yê sey Cûdî, Licê, Xizan û Gabarî hetê leşkeran ra birnayîşê daran û şewatê daristanan dewam keno. Pêwa ke midaxele şewatê daristanan nîno kerdiş, welatijê ke wazenê mudaxele bikerê zî yenê astengkerdiş. Derheqê şewat û birnayîşê daran ê bi bahaneyê 'asayîşî' de tu îzahat zî nîno kerdiş. Leşkerê ke herême de raşteyê ke veşnayê, serê hesabê xo yê medyaya dîjîtale de pare kenê. Hemverfeka Komîsyonê Ekolojîye yê Partîya Demokratîke ya Şaran (HDP) Menekşe Kizildere, dîyar kerd ke Tevgerê Ekolojîye yê Mezopotamyaye cigêrayîşê xo yê herême rapor kerdê, dîyar kerd ke Kurdistan bi talanêk ekolojîk ê giran reyde rî bi rî yo û no zî Tirkîya de beno sebebê talanê ekolojî.

	 

	'Daristanê Kurdistanî binê tehluke de yê'

	 

	

	Menekşe, ard ziwan ke no demêk derg o daristanê Kurdistanî binê tehluke de yo û vat: "Ma zanê ke rojane bi destê hêzê asayîşî şewat li daristanan yeno vetiş. No zî tewirêk şerê psîkolojîkî yo. Seba nîjadperestîyê hemverê Kurdistanî û cîyayîyê serê bîyayîşê ekolojîk, kesê ke Kurdistan de seba bîyayîşê ekolojîk têkoşîn kenê, yenê tecrîdkerdiş. Qirkerdişê herême seba vengkerdişî û çolkerdişê herême yeno kerdiş. Serkêşîya Tevgerê Ekolojîye yê Mezopotamyaye de ma Cûdî û herêmê bînan de cigêrayîş kerd û cigêrayîşê xo kerd rapor. No rapor do demêk nêzdî de bêro weşênayîş. Demo ke ma nê bi cigêrayîşê ke ma kerdê û bi agahîyê ke ma bi dest kerdê bîyarê têhet, aseno ke Kurdistan de seba talanê ekolojîk amadekarîyêk xeylêk cidî yeno kerdiş."

	 

	'Raşteyê daristanan seba raşteyê madenî yeno akerdiş'

	 

	Menekşe, da zanayîş ke talanê ekolojîk binê nameyê qirkerdişê daristanan de yeno kerdiş û vat: “Seba ke ma raşteyê daristanî yê ke yenê qirkerdiş ewnîyenê, dîmenê ocaxê madenî yeno verê çiman. Bi taybetî Cûdî de bîrê cigêrayîşê  petrolî yenê kolnayîş. Lazimî hemverê nê de vengêk xurt bêro vetiş. Şirnex cayêk ke tewr zêde seba cigêrayîşê madenî ruhsat ci de ameyê girewtiş o. Bi eynî hawa, ma vînenê ke şîrketê Tirkîya lîsansê madenî girewtê, hem bi zo û hem zî bi rayîrê şîrketê taşeron ruhsatê seba cigêrayîşê madenî gêrenê."

	 

	'Bi bahaneyê asayîşî Kurdistan talan kenê'

	 

	Menekşe dewam de vat: "Seba ke asayîş sey sebeb yeno mojnayîş, no hîna asan beno û birnayîşê daristanan bi lez dewam keno. Kesê ke mudaxeleyê şewatê daristanan kenê, destûr nîno dayîş ke bitefênê. Cûdî de ramitiş esto, adir pê keweno û eke şewat dewam bikero do derbazê zîyanê ê kesan zî bibo. Kesê ke zîyanê xo û keda xo pawenê zî destûr nîno dayîş ke bipawê. Nêverdenê ke kes derbazê zîyanê xo bibo. Asayîş kenê sebeb la çîyêk bi nameyê asayîşî zî çin o. Sebeb pêşkêşkerdişê rantî rê yo û no zî ruhsetê ke danê ra dîyar beno. Tenê Kurdistan de kerdişê nê karî asan o seba ke binê nameyê asayîşî de eşkenê bikerê."

	 

	'Kalekol seba asayîşî nêameyê viraştiş'

	 

	Menekşe, dîyar kerd ke demo ke ê ewnîyenê dîmenê ke leşkerî daristanan veşenê binê kalekolî de yê û vat: "Tenê binê kalekolî de problemê asayîşî esto? La çîyêk winasî çin o. Demo ke ma koyanê Cûdî ra ewnîyenê her 5 kîlometroyan kalekolêk esto. La ê kalekolî seba asayîşî nêameyê viraştiş. Amanc oyo ke cayê daristanî ci de yê, seba madenî bêrê akerdiş."

	 

	'Bêhûqûqiyê welatî serê şarê kurdî de yenê normalîzekerdiş'

	 

	Menekşe tewr peyîn wina vat: "Her kesî ê şîdetî Akbelenî de dî. Bi no hewa hewl danê ke şarê kurdî reyde nêrê têhet û nê zî bi rayîrê nijadperestî kenê. La eke no ters bêro wedaritiş û her kes bêro têhet do talanê ekolojîk ê Kurdistanî rê vajê nê, daristanê Deryayê Sîya,  Behrê Spî û Egeyî zî do xelas bibê. Seba ke no welat de pêro kerdoxê bêhuqûqî serê şarê kurdî de yenê normalîzekerdiş û seba her kesî derbazdar o. Seba nê hetê ekolojî de eke hemverê talanê ekolojîk ê Kurdistanî ra vengêk cidî nêvejîyo, do tu bîyayîşêk ekolojîk Tirkîya de asayîş de nêbo."