Cinîyê ke Kirmanckî musenê: Ganî bi ziwanê dayîke perwerde bêro dayîş 

2023-02-19 10:30:24


	 

	 

	Melîke Aydin

	 

	ÎZMÎR - Cînîyê ke atolyeya Kirmanckî ya DADî de perwerdeyê ziwanê dayîke vînenê dîyar kerdî ke Kirmanckî tehlukeya çinîbîyayîşî reyde ameyo rî bi rî û ganî perwerdeyê ziwanê dayîke mekteban de bêro dayîş.

	 

	Şûbeyê Komeleyanê Elewîyanê Demokratîkan (DAD) yê Îzmîrî serra verên atolyeya ziwanî dabî destpêkerdiş û emserr zî newe ra da destpêkerdiş. Cinîyan dîyar kerdî ke kursê lehçeyê Kurdkî yê Kirmanckî polîtîkayanê asîmîlasyonî ra xeylê tesîr bîyo û taybetî kurdê elewîyî ganî wayîrê ziwanê xo bivejîyî û kursê ziwanî zêde bibê.

	 

	'Vînîbîyayîşê ziwanî yeno manaya vînîbîyayîşê kulturî'

	 

	Hemsereka şûbeyê DADî ya Îzmîrî Nebahat Çelîke da zanayîş ke sebebê destpêkerdişê atolyeyan no yo ke ziwanê Kurdkî bêro cuyayîş û vat ke ziwan û kultur têmîyan de yî, vînîbîyayîşê ziwanî yeno manaya vînîbîyayîşê kulturî. Nebahate wina dewam kerd: "Mekteban de sey dersê weçînitene dersê Kurdkî û Kirmanckî yeno dayîş. No zî parçeyêk yê polîtîkaya asîmîlasyonî ra yo. Ma na atolyeye seba vernî girewtişê asîmîlasyonî da dest pêkerdişê. Nê kursî zî mird nêkenê. Ganî perwerdeyê ziwanê dayîke bibo. Ganî sey dersê weçînitene nêro dayîş."

	 

	'Ganî kurdê elewîyî wayîrê ziwanê xo bivejê'

	 

	Nebahate dewamê qiseykerdişê xo de înan vat: "Ganî ziwan her ca de bêro qiseykerdiş. Ganî kurdê elewîyî wayîrê ziwanê xo bivejî. Beno ke atolye tena mird nêkerê. Ma na atolyeye da dest pêkerdiş la ganî dezgehê bînî zî bidê destpêkerdiş. Ganî bi ziwanê dayîke perwerde bibo. Vera nê çîyan Kirmanckî tehlukeya çinîbîyayîşî reyde rî bi rî ya. Îbadetê ma zî yenê asîmîlekerdiş. Ganî elewîyî bi ziwanê xo îbadet bikerp."

	 

	Seba cinî û tutan veng

	 

	Nebahate peynîya qiseykerdişê xo de veng daye heme cinî û tutan û qiseykerdişê xo wina qedêna: "Ganî kursê ziwanî zêde bibî. Eke ma wayîrê ziwanê xo nêvejîyî do vînî bibo û şêro. Vînîbîyayîşê ziwanî yeno manaya vînîbîyayîşê ma. Ma her roja yewşeme mabenê 3 û 5an de atolyeya ziwanî de yê. Do dewamê ci zî bibo."

	 

	'Ma bi ziwanê xo perwerde bivînê'

	 

	Fadîme Ozdaga ke wendekara atolyeya ziwanî ya qisey kerd û vat: "No mird nêkeno. Ma keye de bi ziwanê xo qisey kenê. Ma tutanê xo rê zî musnenê. La no mird nêkeno. Ganî kursî bêrî zêdekerdiş. Ganî tutê ma bi ziwanê xo perwerde bivînê. Ez wazena ke her kes bi ziwanê xo perwerde bivîno.  Bi ziwanê dayîke perwerde nîno dayîş. Ez qaseyo ke xo îfade bikera ziwan zana. Hema anî agêrena Tirkî. Seba ke ma cografyaya xo ra dûrî kewtî, ma ziwanê xo vîrî kerd."

	 

	'Ma mecburê koçberîye kerdî'

	 

	Fadîmeye tewr peynî ard ziwan ke heta 7 serrîya xo qet tirkî nêzanayêne û vat: "Ez şîya mekteb musaya Tirkî. Pê kuyayîşî Tirkî musnayî. Vatî ke Zazakî qiseykerdiş qedexe yo. La ziwanê ma Zaza bî û tu kesêk Tirkî nêzanayêne. Ma wina perwerde dî. Ma xeylê tedayan ant. Ma mecburê koçberîye kerdî. Kal û pîrê ma zî tedayan vera tersayî. Mecbur mendê ke bananê xo de tirkî qisey bikerî. Ziwanê xo vîrî kerdî."