Hêrişê hemverê ziwanî de reaksîyon: Do têkoşîn dewam bikero 

2022-12-19 10:59:16


	 

	 

	Rojda Aydin

	 

	AMED - Rayîrbera MED -DERî Dîlan Guvençe hêrişê serê ziwanê Kurdî ercnaye û dîyar kerd ke dest pêkerdişê awankerdişê komare ra nata hêrişê hemverê ziwanî dewam kenî û do têkoşînê înan seba pawitişê ziwanî dewam bikero.

	 

	Polîtîkayê asîmîlasyonî yê hemverê kurdan bi serran o bi raybazanê cîya cîyayan dewam keno û asîmîlasyon her ke şino hîra beno. Polîtîka tewr zêde ziwanê kurdş ser de yena rayraberdiş. Heme raşteyanê cuye de hemverê ziwanê Kurdî de hêrişê nijadperestî dewam kenî. Ziwanê kurdî hem raşteyê cuye, hem mekteb, meclis û hem zî kanalanê TVyan de çinî yeno hesibnayîş. 

	 

	Rayîrbera Komeleya Cigêrayîşê Kultur û Ziwanî ya Mezopotamyayê (MED-DER) Dîlan Guvence teda û polîtîkayê asîmîlasyonî yê serê ziwanê kurdî ercnaye.

	 

	‘Bi awankerdişê Komara Tirke ra nata hêriş zêde bî’

	 

	Dîlane ard ziwan ke hêrişê hemverê ziwanî tena demanê peyênan de dest pênêkerdî, awankerdişê Komara Tirke ra heta ewro hêrişî bi hawayêk sistematik dewam kenî. Dîlane vat ke aye nê hêrişan sey netîceyê polîtîkayê asîmîlasyonî gêna dest û wina dewam kerd: “Seba ke awankerdişê Komara Tirkîye serê yew netew û ziwanî de ameya awankerdiş. Ziwan û kulturê kurdan çinî ameyî hesibnayîş. Coka ra zî no sîstem, hukmat çend bibedelîyo, dem derbaz bibo û tarîx bibedelîyo zî nê hêrişê serê ziwan û kulturê kurdî bêmaben dewam kenî. Ma nê pêro caardina sey polîtîkaya asîmîlasyonî gênî dest. Coka ra zî ma înan sey sucê girdi vînenî. Çimkî şuxulnayîşê ziwanê dayîke heqê esasî û gerdunî yo. Komara Tirkîya kewena seserrîya xo. La seserrîya xo de zî hêrişê xo yê hemverê ziwan û kulturê kurdî dewam kena.” 

	 

	‘No sîstem bi hawayêk sîstematîk dewam keno’

	 

	Dîlane dewamê qiseykerdişê xo de dîyar kerd ke îqtîdar qazeno ziwanê Kurdî heme raşteyan de qedexe bikero û amacê polîtîkayanê xo kerdî dewre û wina vat: “Problemê dewlete hemverê kurdan de esto. Problemêk înan ser de bi ziwan û kulturî reyde esto. Dewlete seba waştişê kurdan yê wa ziwanê kurdî bibo ziwanê fermî, wazena bi dayîşê çîyanê şenikan, sey dersê weçînayîşî kurdan xapêna. No sîstem bi hawayêk sîstematîk  hemverê ziwanê kurdî de hêrişanê xo domneno. Kurdê ciwan yê ke unîversîteyan de wanenê hêrişanê nijadperestî reyde rî bi rî manenî. Keyeyê kurdan ke anatolyaya mîyanenî de cuyenî, seba ke kurdî û bi ziwanê xo qisey kenî yenê qetilkerdiş. Wexto ke bi ziwanê xo muzîk kenî raştê hêrişan yenî. Ma nizdîbîyayîşê înan yê hemverê ziwanê xo samîmî nêvînenî. Çimkî ma samîmîbîyayîşê înan qedexe, sansur û birnayîşê vengan ra şinasnenî. Parlameterê kurdî wazenê bi ziwanê xo meclis de qisey bikerî. La tehemulê îqtîdarî ziwanê kurdî rê çinî yo. Qebulnêkerdişê ziwanî qebulnêkerdişê şarê Kurdî yo. No nijadperestî yo û bi nê hêrişan wazenê sîstemê xo awanbîyayîşê dewam bikerî.”

	 

	‘Ma do têkoşînê seba ziwanê xo dewam bikerê’

	 

	Dîlane da zanayîş ke îqtîdar wazeno kurdan pêro ercanê înan ra dûrî bikero û wina qiseykerdişê xo peynî kerd: “Wexto ke kurdî fek ziwan û kulturê xo ra vera bidî, do heqê xo yê esasîyan ra dûrî bikewî. Wazenê netewê kurdan raşte ra wedarnî. Coka ra polîtîkayê asîmîlasyonî dane rayraberdiş û bi no hawa wazenê kurdan çinî bikerî. Hemverê nê nizdîbîyayîşan de ma do têkoşînê xo gird bikerî. Ziwanê kurdî seba ke bibo ziwanê fermî û perwerdeyî çi destê ma ra bêro ma do bikerî. Ganî kurdî raşteyanê cuye de bi ziwanê kurdî qisey bikerî, binusnî, biwanî û bicuyî. Seba ke ma cewabê girdi bidî ganî m abi ziwanê xo qisey bikerî. Ganî ma waştişê xo yê seba ziwanê kurdî bibo ziwanê fermî û perwerdeyî gird bikerî. Waştişê ma yo tewr esasî no yo ke şarê ma hetê ziwanê xo de bi israr bibo.”