Esmer Kiyar: Edebîyatê şorişî, têkoşîn de aver berd 

2022-07-28 13:06:30


	 

	 

	AMED - Esmer Kiyar 25ê hezîrana 2020ine de mintiqaya Heftanînî ya başûrê Kurdistanî de wareyê Şeşdara  hêrişê hewayî yê TSKyî de bi di embazanê xo dir dinyaya xo bedelnaye. Kitabê Esmer Kiyare yê bi nameyê ‘Şewqê roje de pîl bî' rojanê vîyarte de ame weşanayîş. Waya Esmere, Zeynep Kiyar dîyar kerd ke sewîyeya edebîyatê aye xeylêk berz bi.

	 

	Esmer Kiyar (Esmer Devrîm Zerdeşt) yew kesa ke şoriş û edebîyat resna yewbînan 25ê hezîrana 2020ine de mintiqaya Heftanînî yê başûrê Kurdistanî de wareya Şeşdara de hêrişê hewayî yê TSKyî de bi di embazanê xo dir dinyaya xo bedelnaye. Esmere ke wayîrê şexsîyetêkê xurt bî, eynî wextî de edebîyatkare xeylêk  xurt bi.

	 

	Esmere 1987ine de dewa Pirêjmanî ya Pîranê Amedî de yena dinya. Mektebê sereyîn, mîyanê û lîse Amed de temam kena. Esmere beşê Biyoteknolojî yê Ramitişî yê Zîraatî yê Unîversîteya Sêrtî de wanena û o wext xebatê polîtîkî de ca gêna. Esmere 2010ine de bi bahaneyê xebatê sîyasî de yena tepiştiş û perwerdeyê aye nêmced maneno. 4 serrî û 8 mengî zîndanê Sêrtî de tepişte manena û ê prosesî de kitabê ‘Şewqê roje de pîl bî’ nusena. Esmere Temmuza 2015ine de yena veradayîş û xebatê sîyasî kena.  25ê Hezîrana 2020ine de zî Heftanîn de dinyaya xo bedelnena. Menga vîyarte de kitabê aye ‘Şewqê roje de pîl bî' ame weşanayîş.

	 

	Esmere roportajêkê xo de vana, ‘Embazîya PKKyî, vernîya xo de embazanê xo fikrnayîş o, fedekarîkerdiş o.' Embazê aye yê têkoşînî Esmere wina vat: "Esasê xususîyê ke Esmere hêz da embazanê xo no bi; hemrayîya PKKyî de kûrayî ciwîyayîne û hîs kerdêne."

	 

	‘Mîyanê polîtîkî de pîl bî'

	 

	Waya Esmere, Zeynep Kiyar qisey kerd û vat, înan tutîtîyêkê binê tedayê dewlete de derbaz kerdê û wina vat: "1993ine de dewa ma ameye veşnayîş û ma ameyî Amed. Teda û zulm zêde bi. Verê mekteban de merdimî ameyîne îşkencekerdiş û destbendkerdiş û kiştiş. Esmere mîyanê polîtîkî de pîl bî. Tevgerê ciwananê şorişgêr de ca girewte. Unîversîta qezenc kerde û şî Sêrt. O wext vat, ez nêzana şêrî, şima yew bêrê. Pîyê mi nêeşkayîne şêro. Ti şêrê ça, qetî awanîyêka partîye est a û do embazî bibê hetkar. Esmere hetê aye ya rêxistîna xurt bi. Komelî de xo dayîne qebûlkerdiş. Esmere 2010ine de ameye tepiştiş. Zîndan de kitabê xo temam kerd. Esmere rewşa welatî ra xeylêk bi tesîr bîne. Şahidîyê xeylêk dejan kerdibi. Waştêne ke dejê komelî bîyaro ziwan. Embaza ke kitabî de qalê aye kena zî xeylêk aye ra hes kerdêne û Kobanî ra bî. Vatêne waya min a. Kitab serê embazî de vejêno werte. Dima ra Sakîne surgunê Şakranî bena, Sakîne vana aye nusena. Beşo nêmced zî bi mektuban temam beno."

	 

	‘Şorişgêrî edebîyat û huner zî aver benê'

	 

	Zeynebe bale ant serê babeta kitabî û wina vat: “Esmere cuya Sakîne ra xeylêk tesîr bena. Keyeyê Sakîne, keyeyêkê xeylêk  şehîdê înan estbî, bî. Ma kitab şawit Sakîne rê. La hema nêkewto destê aye bawer a. Kitab vernîya roşanî vejîya. Her kes nê kitaban de çîyêk xo rê keno kar. No kitab esas de ma hemîne vano. Şorişgêrî ewro xo edebîyat rê pêşnayê. Ez nê rojaneyê  tevgerê şorişê Kurdî rê vana. Şorişgêr edebîyat û huner aver benê."

	 

	‘Hîs çinbo şorişgêrî zî çin o'

	 

	Zeynebe eynî wextî nê çî vat: "Edebîyato nuşteyî yê Kurdkî tay ê. No hetê şorişgêrî Kurdî de tewr zehmet o. Têkoşînê polîtîkî de nuştiş zehmet o. Prosesêkê şorişî yê zehmetî yê ma est o. Hîs çinbo, şorişgêrî zî çin o. Ez bi nê bawer kena. Embaza Esmere zî wina fikrîyayîne. Nuşteyê hîsan wina asan nîyo. Nimûne, merdimî zîndan de nusenê, gênê serdest kenê û merdimî mecbûr manenê ke reyna binusê. Embaza Esmere cinîyêka bi qerar bî. Têkoşîn de aktîf bî. Esmere senîn kewte zîndan dest bi nuştişî kerd. Wexto ke Esmere ameye tepiştiş, ez zî tepişte bîye. Mektubanê xo de zî serê edebîyat û kulturî de vindertêne. Ma mektubanê hevala Esmere koxuşe de bi veng wendêne. Seba ke ma heme bi kelecan pabeyê mektube aye mendêne. Demo ke ameyîne zî nêzdîyê 10 rîpelî nuştêne. Sewîyeya vatişê aye yê edebîyatî xeylêk berz bi. Cinîyêke klasîk nêbî. Esmere her het ra ameyîne heskerdiş. Heskerdoxê aye zaf zêde bî."

	 

	‘Ma nêzanê cenazeya aye esta yan ney'

	 

	Zeynebe dîyar kerd ke Esmere bi di embazanê xo dir Şeşdarî de dinyaya xo bedelnena û vat: "Ma bi keyeyî dir şî  Şirnex û ma muracat kerd. Dima ra ma şawitî nêweşxane. Vatî hîrê cenazeyî estê. Vatî, herîrî zî camêrd ê. Vatî, hetê Botanî şehîd kewtê û şêrê bîyarê. Teda ma rê kerdî ke ma şêrê bîyarê. Ma qebûl nêkerd. Dima ra ma vat, ma cenazeyî teberê sînorî ra nêardê. Ma berdî merkezê polîsan û îfadeyê ma girewtî. Vatî, cenaze teberê sînorî ra nêardê û ma zî testê DNAyî nêda. Ma xêrcê nê tu zanayîş nêgirewt. Ma nêzanê cenaze est a yan ney. No birînê ma yo tewr pîl o. Ma tena wazenê cenazeya m aça de ya ma bimusê. No heqê ma yo, ma wazenê bimusê."

	 

	‘Seba ma dejê xo ra biremê ma qisey nêkenê'

	 

	Zeynebe tewr peyîn wina vat: "Çîyê ke Esmere ra mendê pêro keye de yê. Eşyayê ke dimayê zîndanî ra vejîya û xebitnayê pêro keye de yê. Ez demêkê înan ra remayîne. Dimayê ke aye şî mi qet mektubanê aye nêwend. Mi seba şima ewro akerd. Seke aye uca de ya, hîs kena. Seke ma her wext têhet de yê. Ma komelî wina yê, ma dejanê xo remanê. Seba ke ma dejanê xo ra biremê zî ma qisey nêkenê. Ez şehadetê aye nêeşkena qebûl bikerî. Keye zî wina yo. Seke ke aye şîya û qet anêgêraya, nîno qebulkerdiş."