'No taslaqê qanûnî duştê azadîya çapemenîye de yo'  

2022-06-11 12:40:24


	 

	 

	Oznûr Deger 

	 

	ANQARA  - Rojnamegeran reaksîyon ramojna taslaqê qanûno ke sey 'Qanûnê dezenformasyonî' yeno namekerdiş. Kordînatora CFWIJî Ceren Îskît, da zanayene ke rojnamegerê cinîyî bi sûcdarîyê giranî dir yenê rî bi rî. No qanûno dezenformasyon bêşik do tesîrêke pîl serê cinîyan de bikero. Sereka TGSyî Esra Koçak zî vat qerarê Daniştayî esto ke seba rojnamegerî fealîyetê xo bipawo qertê sazgehî pirr keno. 

	 

	Rojnamegerê ke wextê teqîbkerdişê xeberan de rastê binpaykerdişan û destbendkerdişan yenê û nika zî bi 'Taslaqê qanûno ke derheqê Bedilnayîşê Hinî Qanûnan û Qanûnê Çapemenîyî' yê seke   'Qanûnê dezenformasyonî' yeno naskerdiş hedef yeno girewtiş. Taslaqê Qanûnî hetê AKP-MHPyî ra ameyo hadrekerdiş, teqdîmê meclîsî ame kerdiş û pêwa îtîrazê heme muxalefetî yê ke di Komîsyonê Edaletî û Komîsyonê Mecrayê Dîjîtalî de yenê munaqaşekerdiş. Duştê taslaqê qanûnî de reaksîyonê rojnamegêran domnenê. 

	 

	Sereka Sendîqaya Rojnamegeran ê Tirkîya (TGS) Esra Koçak derheqê babete de erjnayîş kerd û venga şarî kerd ke wayîr ro rojnamegêran vejîyê. 

	 

	'Dewlete goreyê xo qertê çapemenîye do bido' 

	 

	Esra vat, AKP bi îdîayê 'Çinîkerdişê malûmatê lêşinî' derheqê qanûnî de reklam keno û muhtevatê ci bi rewşa fahîşî ameyê xemelnayîş û vat: "Seba merdimê bi îdîayê di çapemenîya dijîtale de xeberê zûrayînî weşênayê serrêke ra heta 3 serran ceza pêşnîyaz kenê. Sewbîna qertê çapemenîye yê tûrkûazî yê Wezîrê Neqlkerdişî yê Serekkomarîyî zî yeno dayîş bê îmkan yeno verdayîş. Xeylêk embazê ma pabeyê nê qertî yê. Bi nê qanûnî dir seba xeylêk merdimî wesfê înan ê rojnamegêrîyî çinî yê, do qert bidê înan. Di qanûn de madeyê tekzîbî esto. Ferz keno ke metnê tekzîbî yê rojnamegêran rê yenê şawitiş di mîyanê rojêke de bêro weşênayîş. Vera nê zî pawitişê muhtevayê xebere çin o. Vano 'To xebera zûrre viraşta'."

	 

	Esra dîyar kerd ke di komîsyonê çapemenîye de do êdî tena AKPyîjî bibê û di dewamîye de wina vat: "Ê do eşkera bikerê qert bidê kam î. Meslekdarê ma yê ke di çapemenîyê muxalîfê AKPyî de yê rewşa xo ya qertê çapemenîye bigîrê temam bikerê zî nêeşkenê qert bigîrê. Şima rojnamegerê îqtîdarî nêbê, rojnameger nîyê." 

	 

	'Seba prosesê weçînayîşî no qanûn ard' 

	 

	Esra perso ke 'AKPyî çirê no qanûn nika ard?' persa û dîyar kerd ke seba vernîyê AKPyî de prosesê weçînayîşî esto no qanûn ardo û di prosesê weçînayîşî de duştê xeberê hemverê xo wazeno bi her tewirî weşanan bigîro. Esra vat, bi nê qanûnî wazeno ceza bido weşanan û rojnamegeran û bi nê zî vernîyê sîyakerdena weşanan gêno. 

	 

	'Ma do muracatê Şûraya Dewlete bikerê' 

	 

	Esra dîyar kerd ke qerarê Daniştayî esto ke seba rojnamegerî fealîyetê xo bişawê, qertê sazgehî pirr keno û wina derg kerd: "AKPyî qet reyêke huqûq nas nêkerd û tîya de zî huqûq nas nêkeno. Ma sey organîzeyê meslekdarîyî di çerçewayê qanûnî de meclîs de hinî pêvînayîşî kerdî. Ma partîyê sîyasî dir pêvînayîşî kerdî. Ma di komîsyono ke teslaq yeno munaqaşekerdiş de zî ca gênê. Ma nîyadîyayîşê xo komîsyonî ra vatî û ma qerarê Daniştayî vîr fîna. Ma vat ganî qertê çapemenî bêro dayîş. Ma sere de no vat, ma do seba betalkerdişê nê teslaqê qanûnî bi partîyê sîyasî û organîzeyê meslekî dir muracatê Şûraya Dewlete bikerê." 

	 

	'Ganî ma têreyde veng vejê' 

	 

	Esra bale ante serê tehda û şîdetê serê çapemenîye û vat rojnamegerî wextê teqîbkerdişê xeberan de hetê  polîsan ra yenê manîkerdiş û bi  nê qanûnî dir, do hêrişî hemverê rojnamegeran de bêperwayî bêrê ca û wina derg kerd: "Ma sey TGSyî do reaksîyonê xo her tim ramojnê. Tena kuçan de heqê ma nîno manîkerdiş. Ma do duştê cezayê RTUKî de zî sere wedarê û têkoşîn bikerê. Eke ma bêveng bimanê, do nê hêrişî bidomê. Ganî ma heme têreyde vengê xo berz bikerê. Ganî şar verê rojnamegeran de ca bigîro. Wezîfe êdî organîzeyê meslekî ra vejîyayo. Ganî şar verê organîzeyê meslekî de ca bigîro û hetkarîyî bido rojnamegeran." 

	 

	'Muhakemekerdena 46 rojnamegerê cinîyan domnena' 

	 

	Kordînatora Cigêrayîşê Koalîsyonê Cinîyan ê di Rojnamegêrîyî de(CFWIJ) Ceren Îskît zî vat, sey komîsyonî 2019î ra heta nika dinya û Tirkîya de serebûtê şîdetî yê hemverê rojnamegerê cinîyan de qeyd kerdê û wina qal kerd: "Doneyî xeylêk bi xof bî. Destpêkerdişê 2022yî ra heta nika 46 rojnamegerê cinîyî yenê muhakemekerdiş. Dewaya 9 tenan emsar newe abî. Rojnamegerê cinîyî bi sûcdarîyê giranî dir yenê rî bi rî. No qanûno dezenformasyon bêşik do tesîrêke pîl serê cinîyan de bikero. No qanûn rojnamegeranê mêrdeyî ra zêdeyêrî do tesîr serê rojnamegeranê cinîyan de bikero." 

	 

	'Do bi rayîrê qanûnî bêrê tacîzkerdiş' 

	 

	Cerene da zanayene ke coka betalîya edlî do kemîyêr dewayê rojnamegeranê cinîyan bêrê teqîbkerdiş, la do cipersayîşê derheqê rojnamegerê cinîyê ke ameyê akerdiş de teqîb bikerê û wina beyanat da: "Derheqê Bêrîvan Altane ya rojnamegera Ajansê Mezopotamyayî ya, seba xebere, cipersayîş ci rê ameyo akerdiş. Waştî xo biresnê çimeyê xebere. Ci ra persê 'To kamî ra talîmat girwto?' persayê. Cinîyî bi nê qanûnî do bi rayîrê qanûnî bêrê tacîzkerdiş. Wareyan de xeylêk rojnamegerê cinîyî şîdetî dir yenê rî bi rî. Heqê girewtişê xeberan yenê manîkerdiş û binpaykerdiş. No teslaqê qanûnî duştê azadîya çapemenîye de yo."